Thursday, October 26, 2006

व्हाईट ऑरेंज टीप (White Orange Tip)

"व्हाईट ऑरेंज टीप" आकर्षक, सुंदर आणि उठावदार रंगांचे फुलपाखरू आपल्या आजूबाजूला अगदी सहज दिसते. साधारणत: मध्यम आकारचे हे फुलपाखरू आपण एकदा बघितले की नंतर नक्कीच विसरणार नाही याची खात्री पक्की. यांचा रंग वरून स्वच्छ पांढरा असून वरच्या पंखाच्या कडा टोकाला काळ्या आणि त्याखाली गडद भगवा रंग असतो. त्यामुळे एकंदर उडताना हे फुलपाखरू झळाळत्या पांढऱ्या रंगावर भगवी टोके असलेले दिसते. या जातीच्या मादीला त्या भगव्या रंगाच्या आत काही काळे ठिपके असतात. पंखांची खालची बाजू उठावदार पिवळ्या रंगाची असते आणि खालच्या पंखावर त्याठिकाणी काळे, तपकीरी ठिपके असतात.

हे फुलपाखरू भारतात सर्वत्र आढळते आणि त्यांचा वावर गवताळ प्रदेशात आणि पानझडीच्या जंगलात डोंगराच्या पायथ्याशी असतो. ही फुलपाखरे जलद उडतात आणि जमीनीलगतच्या झाडाझुडपांमधे बसताना / उडताना दिसतात. ही फुलपाखरे जरी कायम वर्षभर दिसत असली तरी पावसाळ्यानंतर यांची संख्या जास्त असते. उन्हाळ्यात या जातींचे नर कोरडया नाल्यातील थोडया ओल्या जमीनीवर ग्रास यलो, इमीग्रंट, स्वोर्डटेल या फुलपाखरांबरोबर "चिखलपान" करताना आढळतात. ह्या फुलापाखरांना सुर्यप्रकाश आवडत असल्यामुळे, सकाळच्या कोवळ्या उन्हात, जमीनीच्या आसपास ही फुलपाखरे आपल्याला उडताना दिसू शकतात. बऱ्याच वेळेला यांचे नर उन्हात आपले पंख उघडून "बास्कींग" करताना आढळतात. मात्र यांच्या माद्या जराशा लाजाळूच असतात आणि सहसा उडताना दिसत नाहीत पण त्यांच्या अन्नझाडाच्या आजूबाजूला त्यांचे वास्तव्य असते.

"कपारीस" जातीच्या झाडांवर यांची अंडी आणि अळ्या वाढतात. अंडी समूहाने घातली जातात. अळी साधारणत: ३/४ दिवसानंतर अंडयातून बाहेर येते. ही अळी हिरव्या रंगाची असून तीच्या बाजूला दोन बारीक, समांतर लाल रेषा असतात. ह्या अळ्या पानाखाली दडून रहातात आणि त्यांना कोवळी पाने आणि कोंब खायला आवडतात. कोष हा हिरव्या किंवा पिवळसर, तपकिरी रंगाचा असून आजूबाजूच्या वातावरणात सहज मिसळून जातो. "पायरीडी" या समुहातील फुलापाखरांना "व्हाईट्स" या सर्वसाधारण नावानेच ओळखले जाते कारण ह्या वर्गातीक बहूसंख्य फुलपाखरे ही पांढऱ्या/ पिवळ्या रंगाची असतात. ह्या जातीची फुलपाखरे अगदी सहज आणि शहरातही कायम बघायला मिळू शकतात. आपल्याकडे व्हाईट ऑरेंज टीप बरोबरच, ग्रेट ऑरेंज टीप, यलो ऑरेंज टीप आणि क्रीमजन टीप ही फुलपाखरेसुद्धा दिसतात.

ग्रेट ऑरेंज टीप (Great Orange Tip)

या फुलपाखराचे नाव आहे ग्रेट ऑरेंज टीप आणि जवळपास संपूर्ण भारतभर आपल्याला ते दिसू शकते. शहरातल्या बागांमधील फुलझाडांवर ज्यामधे खूप मध असतो, अशा ठिकाणीसुद्धा आपल्याला हे फुलपाखरू बघायला मिळते. हे फुलपाखरू अतिशय जलद उडते, तसेच उडतानासुद्धा उंचावरून उडत असते. त्यामुळे याचे निरीक्षण करणे किंवा छायाचित्रण करणे खूपच अवघड असते. या फुलपाख्रराचे रंग खूप उठावदार आणि आकर्षक असतात. पण हे फुलपाखरू सहसा पंख उघडून बसत नाही त्यामुळे त्याचे हे छान रंग फक्त आपल्याला उडताना दिसतात.

हे फुलपाखरू जर फुलांतील मध पीत असेल अथवा कोवळ्या उन्हात उन खात बसलेले असेल तरच याचे छायाचित्र मिळू शकते. सहसा हे फुलपाखरू एकाच ठिकाणी, एकाच प्रकार्च्या फुलांना वारंवार भेटी देते. त्यामुळे या झाडाच्या आसपास दबा धरून बसले तर याचे चांगले छायाचित्र मिळू शकते मात्र तुमच्या जराशा हालचालीनेसुद्धा ते लांब उडून परत काही त्या झाडाकडे फिरकत नाही.

हे फुलपाखरू या जातीच्या फुलपाखरांंअध्ये आकाराने सर्वात मोठे आहे. तसेच सर्वात जलद आणि जास्त उडणाऱ्या फुलपाखरांपैकी सुद्धा एक आहे. या फुलपाखराच्या वरच्या बाजूने पंख पांढरेशुभ्र असतात आणि वरच्या पंखांची टोके ही गडद भगव्या रंगाची असतात. हे भगव्या आणि पांढर्या रंगाचे मिश्रण लांबून उडताना अतिशय ऊठावदार दिसते. या त्याच्या रंगामूळेच त्याचे नाव "ग्रेट ऑरेंज टीप" पडले आहे आणि यामूळेच ते चटकन ऒळखता येते. पंखाच्या खालची बाजू मात्र एकदम वाळक्या आणि सुक्या पानासारखी दिसते. सुकलेल्या पानावर जसे डाग, शीरा असतात तशीच नक्षी यावर असते. त्यामुळे लांबून सहसा हे फुलपाखरू बसलेले आहे हे लक्षात येत नाही. आपल्या भक्षकांपासून स्वत:चे संरक्षण करण्याची याची हुकमी पद्धत आहे.

या फुलपाखराची मादी उडता उडता पानाच्या टोकावर किंवा फांदीवर अंडे टाकते. या फांदीवर नवीन आलेले कोवळे पान आणि हे अंडे एकदव सारखे दिसते. या अंडयाचा आकार एखाद्या बाटलीसारखा आणि रंग पिवळट हिरवा असतो. यांची अळी ही हिरव्या रंगाची असते आणि ती कायम पानाच्या खाली राहाते. या सवयीमुळे आणि रंगामुळे तीचा बचाव सहज होतो. यांचा कोष हा हिरव्या रंगाचा किंवा मातकट पिवळ्या रंगाचा आणि ज्या पार्श्वभागावर होतो त्यावर अवलंबून असतो. या कोषाचा रंग अळी कशी काय ठरवते हे कोडे मात्र अजूनही उलगडलेले नाही.