tag:blogger.com,1999:blog-265703372024-03-14T14:24:54.029+05:30फुलपाखरांची रंगीबेरंगी दुनियाNature Observations With YuwarajVijay Barvehttp://www.blogger.com/profile/07366103189406028872noreply@blogger.comBlogger43125tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-33985620099008200022016-02-19T22:00:00.002+05:302016-02-19T22:00:46.453+05:30ब्ल्यू बॉटल. <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">स्वालोटेल गटातील ब्ल्यू बॉट्ल हे एक नितांत
सुंदर फुलपाखरू. या फुलपाखराचा आकार मोठा म्हणजे साधारणत: ८० ते ९० मि.मि. एवढा
असतो. याच्या पंखांचा रंग गडद तपकीरी, राखाडी असतो पण त्यावर असलेल्या झळाळाणाऱ्या
गडद हिरवट निळ्या पट्ट्यामुळे याचे नामकरण ब्ल्यू बॉटल असे केले आहे. खालच्या
पंखाच्या इथे सुरू झालेला हा निळा पट्टा वरच्या पंखावर जाताना त्याचे मोठ्या
ठिपक्यांमधे परावर्तन होते. स्वालोटेल जातीचे हे फुलपाखरू असल्यामुळे दोन्ही पंख
टोकाकडे निमुळते असतात. मागील पंखाच्या टोकाला शेपट्या असतात आणि त्याच्या बाजूला
निळसर रंगाचे चंद्रकोरीसारख्या ठिपक्यांची नक्षी असते. या नक्षीच्या बाजूलाच अतिशय
फिकट लालसर ठिपके असतात. या फुलपाखरातील नर आणि मादी दिसातला सारखेच असतात. </span><span style="font-family: Mangal, serif;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhj0icpy4dVqn60FQx-m57wlxXAlvdWaZ6BMxTkGejoXfnp3IAtpnH9EINcXmgFfDTfQt_OpuYGK5lz60arBAUUrpf5jd_2QLqWwJKqIeQvaaSxL-7tA8BcWwxXvni9575Dww5OuQ/s1600/Blue+Bottle+-+Yuwaraj+Gurjar.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhj0icpy4dVqn60FQx-m57wlxXAlvdWaZ6BMxTkGejoXfnp3IAtpnH9EINcXmgFfDTfQt_OpuYGK5lz60arBAUUrpf5jd_2QLqWwJKqIeQvaaSxL-7tA8BcWwxXvni9575Dww5OuQ/s320/Blue+Bottle+-+Yuwaraj+Gurjar.JPG" width="320" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">सकाळच्या कोवळया उन्हात
मधाकरता अनेक प्रकारच्या फुलांना ते भेटी देतात. मात्र या फुलपाखराचा उडण्याचा वेग
प्रचंड असतो. एका फुलावर जेमतेम काही क्षणच ती असतात आणि लगेच वेगाने पुढच्या
फुलाला भेट देतात. फुलांतील मधाप्रमाणेच अतिपक्व फळे, मेलेल्या प्राण्यांचे अवशेष,
त्यांची विष्ठा यावर सुद्धा ही फुलापाखरे आकर्षित झालेली आढळतात. </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">उन्हाळ्यात</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">बऱ्याच</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">वेळेला</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">फुलपाखरे</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">कोरडे</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">ओढे</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">नाले</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">यांच्या</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आसपास</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आढळतात</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">.</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-font-family: Tunga; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Tunga;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">या</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">फुलपाखरांना</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">चिखलपान</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">" </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">अतिशय</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">प्रिय</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">असल्याने</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">ती</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">परत</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">परत</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">त्या</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आणि</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आजूबाजूच्या</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">ठिकाणी</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आपल्याला</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">दिशू</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">शकतात</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">.</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-font-family: Tunga; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Tunga;"> हे फुलपाखरू जर का चिखलपान करत असेल तर त्याचे
छायाचित्रण आपल्याला सहज करता येते. भारतात हे फुलपाखरू घनदाट जंगलाप्रमाणेच अगदी
दाट वस्तीतील बागांमधेसुद्धा सहज दिसून येते. </span><span style="font-family: Mangal, serif;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">युवराज गुर्जर.<o:p></o:p></span></b></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Courier; font-size: 14pt;">www.yuwarajgurjar.com</span></b><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-42203030151446658002016-02-19T21:55:00.001+05:302016-02-19T21:55:09.350+05:30चकचकीत अँगल्ड सनबिम. <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">या फुलपाखराचा आकार लहान म्हणजे साधारणत: ३५ ते
४२ मि.मि. एवढा असतो. आपल्याकडे ते पावसाळ्याच्या नंतरच्या महिन्यात दिसायला लागते
आणि त्यानंतर उन्हाळ्याच्या महिन्यात प्रामुख्याने दिसते. लायसिनॅडी गटातले हे
फुलपाखर भारतात सर्वत्र आढळते. भारताबरोबरच पाकिस्तान, नेपाळ, बांगलादेश, भूतान,
म्यानमार आणि श्रिलंका इथेसुद्धा आढळते. या फुलपाखराचा रंग पांढरट चंदेरी असतो.
पंखाची खालची बाजू ही पांढरट चंदेरी असते आणि त्यावर राखाडी झाक असते. पुढील
पंखाची वरच्या बाजूची आणि खालच्या बाजूची शेपटाकडची टोके निमुळती आणि त्रिकोणाकार
असतात. खालच्या बाजूच्या पंखांवर अतिशय बारीक काळ्या रंगाच्या ठिपक्यांची पखरण
असते. पंखाच्या मध्यभागी एक अस्पष्ट काळसर रेघ असते. पंखाच्या बाहेरच्या कडा या
लालसर भगव्या रंगाच्या असतात. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgreQoPSYkVKe54Q78meqwZIRQyXfZBCErC0IzLD7o_B9FQ3LxQgqMVlcZ5g9KibiTuCmuAdLgNlkccnVZidRtY0shKk7S2WZLqrErErZZXr4WSiTFzwRi1z11D4IdzQTDx3qevSw/s1600/Angled+Sunbeam+-+Yuwaraj+Gurjar.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgreQoPSYkVKe54Q78meqwZIRQyXfZBCErC0IzLD7o_B9FQ3LxQgqMVlcZ5g9KibiTuCmuAdLgNlkccnVZidRtY0shKk7S2WZLqrErErZZXr4WSiTFzwRi1z11D4IdzQTDx3qevSw/s320/Angled+Sunbeam+-+Yuwaraj+Gurjar.JPG" width="320" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">या फुलपाखराच्या जातीमधे नर आणि मादी दोघे जरी
बाहेरून अगदी सारखे दिसत असले तरी त्यांच्या पंखांचा वरचा रंग मात्र अगदी वेगळा
असतो. यामुळे उडताना पंखाचा वरचा रंग दिसला की आपण त्यांना सहज वेगळे ओळखू शकतो. नराच्या
पंखांचा वरचा रंग गडद भगवा असतो आणि पंखाच्या कडांना जाडसर करडा, तपकीरी पट्टा
असतो. मादीमधे हा कडेचा पट्टा अजून जाड असतो आणि भगव्या रंगाऐवजी पांढरा रंग असतो.
हे फुलपाखरू उन्हाळ्यात इतर फुलपाखरांबरोबर चिखलपान करताना सर्रास आढळते. मात्र
इतर जाती जश्या मोठ्या संख्येने चिखलपान करतात तसे हे फुलपाखरू मात्र एकेकटेच
चिखलपान करताना दिसते. या जातीचे नर एखाद्या उंच झाडावर बसून आजूबाजूच्या भागाची
टेहेळणी करताना दिसतात, जर का दुसरा नर त्या भागात आला तर त्याच्या पाठीमागे जाउन
त्याला त्या भागातून हुसकावून लावतात.</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">युवराज गुर्जर.<o:p></o:p></span></b></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Courier; font-size: 14pt;">www.yuwarajgurjar.com</span></b><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-36854004495646019172016-02-06T17:28:00.001+05:302016-02-06T17:28:40.510+05:30भडक बॅरोनेट.<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बॅरोनेट हे आपल्याकडे पावसाळ्यात आणि
त्यानंतरच्या महिन्यात सहज दिसते. जर्द भगवा रंग ही याची खासियत. या फुलपाखराचा
आकार मध्यम असून त्याच्या पंखांचा विस्तार हा साधारणत: ६० ते ७० मि.मि. एवढा असतो.
याचे पुढचे आणि मागचे पंख गडद भगव्या रंगाचे असतात आणि त्यावर काळ्या रंगाची,
कंसाकार वळणावळणाची नक्षी असते. पंखांची खालची बाजू वरच्या बाजूच्या भगव्या
रंगाचीच असते पण हा रंग तेवढा गडद नसतो आणि त्यावर पांढऱ्या आणि निळसर रंगाची
झळाळी असते. तिथे अतिशय बारीक काळ्या, लाल ठिपक्यांची नक्षी असते. पांढरया रंगाचे
दोन मोठे चट्टेसुद्धा असतात. यांच्या स्पृशा काळ्या रंगाच्या असून त्यांची टोके
गडद पिवळ्या / भगव्या रंगाची असतात. या जातीतील नर आणि मादी दोघेही एकसारखेच
दिसतात. </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6vBhOi2C3pdm0NuR93DXDqFXHjKHg25_4CRN0ls_TJuBXmE0NNQBq0fDWOcqhhh6ysyIQ2_Aa4ehqz7OEHkZW4yFfp705LHJ7RhjQnSAqSw3Fn3su2ivQXo3D_7ftwqKDHbjEzQ/s1600/Baronet+-+Yuwaraj+Gurjar.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6vBhOi2C3pdm0NuR93DXDqFXHjKHg25_4CRN0ls_TJuBXmE0NNQBq0fDWOcqhhh6ysyIQ2_Aa4ehqz7OEHkZW4yFfp705LHJ7RhjQnSAqSw3Fn3su2ivQXo3D_7ftwqKDHbjEzQ/s320/Baronet+-+Yuwaraj+Gurjar.jpg" width="320" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पावसाळ्याच्या महिन्यात जंगलातील
पाय़वाटांवर आणि रस्त्यावरच हे फुलपाखरू बसलेले आढळते. त्याच्या जरा जवळ जायचा
प्रयत्न केला तर थोडेसेच पुढे जाउन बसते. आपण परत पुढे गेलो की हे फुलपाखरू परत
आपल्याला हुलकावणी देउन अजून पुढे जाउन बसते. </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">सकाळच्या
कोवळ्या उन्हात ही जास्त उडताना दिसतात आणि एखाद्या फांदीच्या टोकावर बसून
आजूबाजूला टेहेळणी करतात. बऱ्याच वेळेला इतर फुलपाखरांच्या पाठीमागे जलद उडत जाउन</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, <span lang="HI">त्यांचा पाठलाग करून त्यांना पळवून लावतात. </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">उन्हाळ्यात</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">बऱ्याच</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">वेळेला</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">फुलपाखरे</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">कोरडे</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">ओढे</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">नाले</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">यांच्या</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आसपास</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आढळतात</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">.</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-font-family: Tunga; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Tunga;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">या</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">फुलपाखरांना</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">चिखलपान</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">" </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">अतिशय</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">प्रिय</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">असल्याने</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">ती</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">परत</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">परत</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">त्या</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आणि</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आजूबाजूच्या</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">ठिकाणी</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">आपल्याला</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">दिशू</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">शकतात</span><span lang="HI" style="font-family: "Tunga","sans-serif"; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">युवराज गुर्जर.<o:p></o:p></span></b></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span style="font-family: Courier; font-size: 16pt;">www.yuwarajgurjar.com</span></b><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-64323421767572960422016-02-06T17:26:00.000+05:302016-02-06T17:26:27.984+05:30मांसाहारी एपफ्लाय. <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">फुलपाखरे म्ह्टली की ती फुलांना भेटी
देणार आणि त्यातला गोड मध पिणार आणि त्यांच्या अळया ह्या अतिशय खादाड आणि झाडांची
पाने फस्त करण्यात पटाईत असतात. अर्थात प्रत्येक नियमाला जसा अपवाद असतो तसेच
काहीसे या फुलपाखरांच्या अळ्यांच्य बाबतीतही होते. या एपफ्ल्याय फुलपाखरांच्या
अळ्या चक्क मांसाहारी असतात. आपल्या पिकांना उपद्रवी ठरणाऱ्या मिलीबग आणि स्केल
इन्सेक्ट या किटकांवर या एपफ्ल्याय फुलपाखराच्या अळ्या गुजराण करतात. या एपफ्लाय
फुलपाखराची मादी ज्या झाडावर हे मिलीबग अथवा स्केल इन्सेक्ट असतात त्या झाडावर
अगदी त्या किटकांच्या मधे अंडी घालते. इतर सर्वसाधारण फुलपाखरांच्या अळ्या जश्या
दिसतात त्यापेक्षा कितीतरी वेगळ्या ह्या फुलपाखरांच्या अळ्या असतात. त्यांना त्या
मिलीबग आणि स्केल इन्सेक्ट मधे वावरायचे असल्यामुळे यांचा एकंदर अविर्भाग अगदी
त्यांच्यासारखाच असतो. यांचे पाय एकदम लहान असतात, शरीर चपटे आणि आखुड असते आणि
त्यावर मेणचट आवरण असते.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgDHI5ug1RPexNMNuJqfmInx5TFf2wfWf4H563Dy0LbYfPigtHakIYeNccIv_GmtTUeXDyNDdGTkleNzua08JsuN9sIqlP8Q7x9vB2eI6wClGJFJ_TkHr1j1_juzNmOo3kVHkRyoA/s1600/Apefly+-+Yuwaraj+Gurjar.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="215" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgDHI5ug1RPexNMNuJqfmInx5TFf2wfWf4H563Dy0LbYfPigtHakIYeNccIv_GmtTUeXDyNDdGTkleNzua08JsuN9sIqlP8Q7x9vB2eI6wClGJFJ_TkHr1j1_juzNmOo3kVHkRyoA/s320/Apefly+-+Yuwaraj+Gurjar.jpg" width="320" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हे एपफ्लाय फुलपाखरू आकाराने एकदम लहान
असते आणि ते लायसॅनिड किंवा ब्लू या वर्गात येते. पंखांचा वरचा रंग हा गडद तपकीरी
असून तो टोकाकडे अधिक गडद होत जातो आणि त्या ठिकाणी तिथे पिवळट रंगाचा एक ठिपका
असतो. पंखांच्या खालचा रंग मात्र चकचकीत पांढरा, राखाडी असून त्यावर फिकट राखाडी,
तपकीरी रंगाच्या नागमोडी रेघांची नक्षी असते. या पंखावर एक राखाडी रंगाचा
ठिपकासुद्धा असतो. या फुलपाखराच्या स्पृशा या टोकाला वळणदार असून गडद भगव्या
रंगाच्या असतात. या फुलपाखराला जर का जवळून बघितले तर पटकन नजरेत भरतात ते त्याचे
उठावदार हिरवे, पोपटी डोळे. या फुलपाखराचे उडणे अगदी जलद असते आणि एकदम वेडीवाकडी
वळणे घेत ते आजूबाजूला उडत रहाते, मधेच पटकन जमिनीलगतच्या झाडांवर बसते आणि लगेच
परत उडून गायब होते. </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">युवराज गुर्जर.<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span style="font-family: Courier; font-size: 16pt;">www.yuwarajgurjar.com</span></b></div>
</div>
Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-85700643300953838092015-09-29T19:58:00.000+05:302015-09-29T19:58:43.428+05:30फुलपाखरांची अंगत पंगत..... <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">मार्च /
एप्रिलच्या महिन्यात थंडी गायब होते आणि अचानक उन्हाच्या झळा जाणवू लागतात. याच
काळात पानझडी जंगलामधे सगळ्या झाडांची पाने गळून गेल्यामुळे जंगले उघडी बोडकी
दिसायला लागतात. आधीच वरून सुर्य तळपत असतो आणि हिरव्या पानांचे आच्छादन गायब
झाल्यामुळे त्या उन्हाचा तडाखा जरा जास्तच जाणवतो.</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">आता या अश्या रूख्यासुक्या जंगलात भटकताना छायाचित्रण तसे कमीच होते. अर्थात
या कारणामुळे जर का आपण जंगलाला भेट दिली नाही तर तो खरोखरच वेडेपणा ठरेल कारण हाच
काळ फुलपाखरांच्या दिसण्याचा आणि त्यांच्या छायाचित्रणाकरता उत्तम समजला जातो. बऱ्याच
जणांचा असा समज असतो की पावसाळ्यात आणि जिथे फुले खुप असतात त्या वेळी आणि त्या
ठिकाणी फुलपाखरे जास्त सापडतात. मात्र या उन्हाळ्याच्या गरम दिवसात सुद्धा बऱ्याच
जातीची फुलपाखरे मोठ्या संख्येने चिखलपान करताना एकत्र दिसतात.</span><o:p></o:p></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZVRHipXlJ6cqhAMLo5PoADCQtA_bzUvs1Ad27cqdQGfPqwwOVaKvw4QFqG0urNA7gtKisD19JMUawXjhJDUm0eqGcDjizpkhyphenhyphenuK1UJ8QpZFF06W-tq9NZGHpFmpAEj5xz9QftOA/s1600/Butterfly+Mud+Puddling+01.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="206" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZVRHipXlJ6cqhAMLo5PoADCQtA_bzUvs1Ad27cqdQGfPqwwOVaKvw4QFqG0urNA7gtKisD19JMUawXjhJDUm0eqGcDjizpkhyphenhyphenuK1UJ8QpZFF06W-tq9NZGHpFmpAEj5xz9QftOA/s320/Butterfly+Mud+Puddling+01.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">आता हे
चिखलपानसुद्धा काय असते ते मला अगदी अचानकच कळले. खुप वर्षांआधी उन्हाळ्याच्या
सुट्टीत पनवेलजवळच्या कर्नाळ्या किल्ल्यावर ट्रेकींगसाठी गेलो असताना, गडावरच्या
टाक्यातील पाणी आणण्यासाठी आमची शोधाशोध सुरू होती. मी एका कोरड्या नाल्यामधून
त्याच्या उगमाकडे वर वर चढत होतो. खरे तर तो एक कोरडा पडलेला धबधब्याचा झालेला ओढा
होता. एका ठिकाणी खडकाच्या घळीमधे पाण्याचा थोडासा साठा होता आणि त्यातले काही
पाणी खाली झिरपत होते आणि त्याचा चिखल झाला होता. मी एकदम पुढे गेलो तर एकदम शे /
दोनशे फुलपाखरे भर्रकन उडाली. मी एकदम अचंबित होऊन थबकलो आणि बघितले तर जवळपासच्या
चिखल्याच्या भागावर अनेक जातीची फुलपाखरे जणु त्यांना तिथे चिकटवले आहे अशी बसली
होती. हा काहीतरी वेगळाच प्रकार होता. एरवी एकेक फुलपाखरू दिसते आणि त्याच्या मागे
मागे छायाचित्रणासाठी पळावे लागते पण इथे तर वेगळाच प्रकार दिसत होता. शेकडो
वेगवेगळ्या जातीची फुलपाखरे मोठ्या संख्येने एकत्र शांत आणि तीसुद्धा जमिनीवर
बसलेली म्हणजे छायाचित्रकारांची तर पर्वणीच म्हणायची. </span><o:p></o:p></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4NE56VP1II9u343ZxNqC9EspKd9UFHKmZM4GbQhjAVXiV_2TRml0Fof3w509v4R_jZriNwcfZLJn14T-BEgCh6DHUy4tCxzcDKJd2n4wfdrUvyLCX7DXj61C4qV_BMPtR07o5pw/s1600/Butterfly+Mud+Puddling+02.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4NE56VP1II9u343ZxNqC9EspKd9UFHKmZM4GbQhjAVXiV_2TRml0Fof3w509v4R_jZriNwcfZLJn14T-BEgCh6DHUy4tCxzcDKJd2n4wfdrUvyLCX7DXj61C4qV_BMPtR07o5pw/s320/Butterfly+Mud+Puddling+02.JPG" width="320" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">परत आल्यानंतर या
प्रकाराबद्द्ल अधिक माहिती शोधली. सहसा फुलपाखरे अनेक फुलांना भेटी देउन त्यातील
मधुर रस अथवा मध प्राशन करतात पण याच जोडीला त्यांच्या शरीराला अनेक इतर क्षारांची
गरज असते ती फक्त त्या मधातून पुर्ण केली जाउ शकत नाही. या करता त्यांना मग इतर
पदार्थांमधून ते क्षार मिळवायला लागतात. या फुलपाखरांचे नर जेंव्हा चिखलपान अथवा </span> mud puddling <span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;"> करतात तेंव्हा त्यांना सोडियम आणि
अमिनो आम्ले मिळतात. मादीबरोबर मिलन करताना ही पोषक द्रव्ये मादीला दिली जातात
ज्याचा फायदा त्यांची अंडी वाढण्याकरता होतो. फुलपाखरांचे चिखलपान सहसा उन्हाळ्यात
होते. पानगळी रानांमध्ये</span>, <span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">उन्हाळ्याच्या कोरड्या दिवसात ही फुलापाखरे मोठया संख्येनी पहायला मिळतात. अतिशय
जलदगतीने उडणारी ही फुलपाखरे तापमान वाढू लागले की रानातील झऱ्याजवळ</span>, <span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">ओढयाजवळच्या ओल्या
जमिनीवर</span>, <span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">चिखलावर बसलेली पहायला मिळतात. एका वेळी अक्षरश: शेकडो वेगवेगळ्या जातीची
फुलपाखरे एकाच ठिकाणी अगदी एका ताटात जेवल्याप्रमाणे एकत्र बसलेली आढळतात. आपल्या
सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांमधे स्पॉट स्वोर्डटेल, कॉमन जे, ब्लू बॉट्ल, इमीग्रंट,
कॉमन गल, झेब्रा ब्लू, ग्राम ब्लू, लेपर्ड, ग्रास ज्वेल, सनबीम अशी अनेक फुलपाखरे
असे चिखलपान करताना आढळतात. उत्तर भारतात आणि दक्षीण भारतात आपल्यापेक्षा अनेक
वेगवेगळ्या आणि मोठ्या जातीसुधा असे चिखलपान करताना दिसतात. या वेळेला अर्थातच
त्यांचे छायाचित्रण आपल्याला सहज करता येते आणि एकाच जागी अनेक वेगवेगळ्या जाती
आपल्याला छायाचित्रणासाठी मिळू शकतात.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWpCOXs_mzrN3lc_dlNHYLSVgO3b4VdSuXlKyEwQSO_do5K5dzBg9tgMXlw3cxVkGeETI2_gC7FV00K2fWTRyK3ivc03InNnz3KrLck2jWecuGVrSODdtLmxZxA9ygVit_OUcdsg/s1600/Common+Grass+Yellows.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="219" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWpCOXs_mzrN3lc_dlNHYLSVgO3b4VdSuXlKyEwQSO_do5K5dzBg9tgMXlw3cxVkGeETI2_gC7FV00K2fWTRyK3ivc03InNnz3KrLck2jWecuGVrSODdtLmxZxA9ygVit_OUcdsg/s320/Common+Grass+Yellows.JPG" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">अर्थात असे
चिखलपानाचे “स्पॉट” शोधून काढावे लागतात. सगळ्याच सुक्या ओढ्या / नाल्यांमधे हे
चिखलपान होत नाही. त्या ठिकाणी थोडा चिखल, थोडी सुकी माती, मोठे दगड आणि प्रचंड उन
असे सगळे व्यवस्थित जमले तर चिखलपान होते. मात्र असे एखादे ठिकाण जर आपल्याला
सापडले तर मात्र दरवर्षी त्या ठिकाणी चिखलपान होतेच होते. फक्त ते होण्याचे दिवस
उन्हाच्या तडाख्याप्रमाणे आणि त्या ठिकाणचे पाणी सुकण्याप्रमाणे पुढे मागे होतात. आतापर्यंत
गेल्या काही वर्षात मी कर्नाळा अभयारण्य, येऊर, फणसाड, तुंगारेश्वर, बोंडला,
नेत्रावली अशा अनेक जंगलात हे फुलपाखरांचे चिखलपान सातत्याने बघत आलो आहे. मार्च /
एप्रिल झाला की या ठिकाणांना रणरणत्या उन्हात भेट द्यायची. तळपत्या उन्हात आणि
तापलेल्या दगडांवर कुठे एखादा सावलीचा तुकडा असेल तर त्यावर बुड टेकवून तासन तास
फुलपाखरांची वाट बघायची. ती बिचारी फुलपाखरेसुद्धा इतर मोठ्या प्राण्यांसारखा
त्रास देत नाहित आणि आजूबाजुला उडत रहातात. हो पण दरवेळेला ते समोर बसून आपल्याला
छायाचित्र देतीलच असे मात्र नक्कीच नाही. ती आपली त्यांच्याच मस्तीत, मजेत गिरक्या
घेत आजूबाजूला लहरत रहातात आणि त्यांना वाटेल त्याच वेळेस बसतात. खरेच सांगतो त्या
फुलपाखरांना बघताना, त्यांचे छायाचित्रण करताना त्या रणरणत्या उन्हाच्या त्रासाचे
फारसे काहीच वाटत नाही. </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqzpcHiExqQv9OCa-NbcQ9lbSvYY865ljOY9OrQrFQcLmdWkMJMrc8uTTR9z_PhzhGdyw2Iud2Kohprndy-ML4CISqooPaoUv2eUpnkyxSK9traU5ihBxpqLdw95XwYXqIP6dH7g/s1600/Line+Blues.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="233" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqzpcHiExqQv9OCa-NbcQ9lbSvYY865ljOY9OrQrFQcLmdWkMJMrc8uTTR9z_PhzhGdyw2Iud2Kohprndy-ML4CISqooPaoUv2eUpnkyxSK9traU5ihBxpqLdw95XwYXqIP6dH7g/s320/Line+Blues.JPG" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">या फुलपाखरांमधे
नाजुकशी ब्लू जातीची अनेक छोटी छोटी फुलपाखरे असतात. मोठ्या आकाराची इमीग्रंट,
स्पॉट स्वोर्ड्टेल, कॉमन जे सुद्धा असतात. या फुलपाखरांचे छायाचित्रण सुरू असतानाच
मधेच एक गडद रंगाचे चपळ गॉडी बॅरन जातीचे झळाळणाऱ्या हिरव्या रंगाचे लाल ठिपके
असलेले फुलपाखरू बाजूला येते आणि मग त्याच्या मागे मागे पळावे लागते. त्याचे
छायाचित्रण सुरू असतानाच लांबच्या चिखलाच्या भागावर अलगद ब्लू ओकलीफ अवतरते. मग
काय सगळा जामानिमा सावरत त्याच्या मागे पळावे लागते. वेगवेगळ्या भागात सतत फेऱ्या
मारून कुठे वेगळी आणि सहज न दिसणारे फुलपाखरे तिथे आला आहेत का हे बघावे लागते.
यामुळे वर्षभरात न दिसणारी फुलपाखरे आपल्याला टिपता येतात. इथे एक कायम लक्षात
ठेवायचे की “हातचे सोडून पळत्याच्याच” मागे लागायचे आणि कायम “हाजीर तो वजीर” असेच
समजायचे. </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<b><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">युवराज गुर्जर.<o:p></o:p></span></b></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Courier;">www.yuwarajgurjar.com</span></b><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-76983392128925195992010-10-08T13:25:00.002+05:302010-10-08T13:33:53.391+05:30<div><div><div align="justify"><span style="font-size:130%;"><strong><span style="color:#6600cc;">बी हॉक मॉथ.<br /></span></strong></span><br />आज जगात हॉक मॉथ या प्रकारच्या पतंगांच्या १२०० च्या आसपास जाती आढळतात. मध्यम ते मोठ्या आकाराच्या ह्या पतंगांचे मोठे डोके आणि बटबटीत डोळे प्रामुख्याने नजरेत भरतात. हे त्यांचे बटबटीत डोळे वेगवेगळे रंगसुद्धा ओळखू शकतात असे आता अभ्यासानंतर सिद्ध झाले आहे. यांचे पुढचे पंख <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqlSbfr0dkB22Xdm-j9FBm6LuDO0T0D4S176TFeWnQp0yHgM3D4Q8OnJavFLRzG6lab_lL4x6FW9ZCPTTHdXXykEzIE4UDvzDDYetpd1E2L7Y351kYSicwyCDi-2SVH6dhRdBcnQ/s1600/01.jpg"><img style="MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; FLOAT: left; HEIGHT: 243px; CURSOR: hand" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5525582343595507922" border="0" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqlSbfr0dkB22Xdm-j9FBm6LuDO0T0D4S176TFeWnQp0yHgM3D4Q8OnJavFLRzG6lab_lL4x6FW9ZCPTTHdXXykEzIE4UDvzDDYetpd1E2L7Y351kYSicwyCDi-2SVH6dhRdBcnQ/s320/01.jpg" /></a>त्रिकोणी आणि निमुळते असून मागचे पंख आकाराने लहान आणि पुढच्या पंखांखाली झाकले जाणारे असतात. हे जरी पंख निमुळते आणि लहान असले तरी तरी त्यांची उड्डाणशक्ती अतिशत जलद म्हणजे ताशी ५० कि.मी. असते. ह्यातील कित्येक जाती उडता उडता डावीकडे किंवा उजवीकडे जाऊ शकतात किंवा अगदी उडता उडताच फुलांतील मधुरस पीऊ शकतात. हे पतंग सहसा सुर्यास्तानंतर उडताना दिसतात. काही काही जाती तर अगदी मध्यरात्रीनंतर उडताना आढळतात तर काही जाती अपवादात्मक दिवसाच उडताना दिसतात.<br /><br />या हॉक मॉथ मधेही उड्डाणासाठी खास ओळखले जाणारे बी हॉक मॉथ किंवा हमिंगबर्ड हॉक मॉथ आपल्याला फक्त पावसाळ्यातच दिसतात. बी हॉक मॉथ किंवा हमिंगबर्ड हॉक मॉथ यासारखे पतंग फुलांवर मधाकरता झेपावताना तब्बल ३०० वेळा प्रतिसेकंद पंख हलवतात आणि हवेतल्या हवेतच, उडता उडता आपली लांब सोंड फुलांत खुपसून मध प्राशन करतात. त्यांची ही हालचाल एवढी जलद असते की आपल्याला उडताना त्यांचे फक्त शरीरच दिसते आणि पंखांची हालचाल जाणवून येत नाही. यातील बऱ्याचशा जातींचे पंख <span style="font-size:+0;">पार<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhelsr-Uwg7KhJW9Zpgl54En3ItTwT1dqwaDQ5Ta6wWvyapDjXKafF0xkN4gZE44VCBHXbGtc0UPUG9CoZz3viU_z0NSQAxAM9M4_vQ8RTAvkdxEl2wFNyzyFjl4miJJzD97ANX9g/s1600/02.jpg"><img style="MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; FLOAT: left; HEIGHT: 274px; CURSOR: hand" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5525582341973258002" border="0" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhelsr-Uwg7KhJW9Zpgl54En3ItTwT1dqwaDQ5Ta6wWvyapDjXKafF0xkN4gZE44VCBHXbGtc0UPUG9CoZz3viU_z0NSQAxAM9M4_vQ8RTAvkdxEl2wFNyzyFjl4miJJzD97ANX9g/s320/02.jpg" /></a>दर्शक</span> असतात किंवा त्यावर बारीक नक्षी असते. पण म्हणूनच यांचे शरीर हे अतिशय रंगीत असते आणि त्यावर अनेक रंगाची पखरण दिसून येते. या पतंगांची अजून एक खासियत म्हणजे त्यांची लांबलचक सोंड. शरीरापेक्षा कीतीतरी मोठी लांब असलेल्या ह्या सोंडेने ते घंटेसारख्या खोलगट फुलांतील मध सुद्धा सहज पीऊ शकतात. या करता यांची सोंड अगदी १० ईंचापर्यंतसुद्धा लांब असू शकते. याच कारणासाठी ऑर्किड, पपई अश्या कित्येक झाडांचे परागीभवन खास या पतंगाकडून केले जाते आणि त्यासाठी ते आपल्यासाठी अतिशय उपकारक ठरतात.<br /><br />या पतंगाची मादी त्यांच्या अन्नझाडाच्या पानाखाली एकेकटे अंडे घालते मात्र ती मादी एका हंगामात १००च्या आसपास अंडी घालते. हिरवट रंगाची ही अंडी जातीप्रमाणे ३ ते १० दिवसात उबून त्यातून अळी बाहेर येते. ह्या अळ्याही मोठ्या, जाडजूड असतात. ह्या अळ्यांना ओळखायची सोपी खुण म्हणजे त्यांच्या शरीराच्या शेवटच्या भागावर एक शेपटीसारखे शिंग असते. ही अळी दिसायला नितळ, गुळगुळीत पण जाडजूड आणि गुबगुबीत असते. ह्यांचे रंग अगदी उठावदार असतात. ह्यात प्रामुख्याने हिरवा, पिवळा रंग असतो. त्यांच्यावर पट्ट्या पट्टयांची किंवा डोळ्यांची नक्षी असते. ह्या डोळ्यांच्या किंवा पट्ट्यांच्या नक्षीमुळे त्यांचा अविर्भाव एखाद्या सापासारखा किंवा भयावह असा दिसतो. यात सुद्धा जर त्यांना डिवचले अथवा त्यांना धोका जाणवला तर त्या आपले डोके खाली घालून मान आणि शेपटीकडचा भाग उंचावतात. कोषावस्थेकरता त्या झाडाखाली उतरून पालापाचोळ्यामधे अथवा मातीमधे कोष करतात किंवा चक्क मातीच्या आत शिरून मातीचा घुमटाकार आकार बनवून आत कोष करतात.<br /><br />या जलद उडणाऱ्या पतंगाचे हवेतल्या हवेत, उडतानाचे छायाचित्र मिळवणे तसे थोडेफार कठिणच काम असते. एकतर इतर पतंगांपेक्षा हे पतंग आकाराने एकदम लहान असतात आणि त्यांचे पंखसुद्धा रंगीत नसतात त्यामुळे ते जंगलात पटकन सापडत नाहीत. यांना शोधण्यासाठी आधी ज्या फुलांमधे मध जास्त आहे अशी झाडे शोधावी लागतात आणि त्या ठिकाणी चक्क त्यांची वाट बघत बसावे लागते. यावेळी आपल्याकडे कॅमेरा, फ्लॅश अशी साधने <span>असा<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjb6eOmC68BfLBChCqZTONtG_nXNMHuQtF18XVzPFrnqhRqFPMfNhf4IRgnjjFDGhk8g2JHq8akFl-NNPiDy5stZ_kV36doRzEJXhdoV2jJJRi5UtRRRW01itGslfrhUcjG2oB5Uw/s1600/03.jpg"><img style="MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; FLOAT: left; HEIGHT: 259px; CURSOR: hand" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5525582583918959538" border="0" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjb6eOmC68BfLBChCqZTONtG_nXNMHuQtF18XVzPFrnqhRqFPMfNhf4IRgnjjFDGhk8g2JHq8akFl-NNPiDy5stZ_kV36doRzEJXhdoV2jJJRi5UtRRRW01itGslfrhUcjG2oB5Uw/s320/03.jpg" /></a>वी</span> लागतात आणि "प्रचंड" वेळ थांबण्याची तयारी, चिकाटी असावी लागते. असा सर्व जामानिमा केला तरी आपल्याला योग्य असे छायाचित्र मिळेलच याची खात्री नसते कारण हे पतंग इतके जलद उडत असतात की त्यांच्यावर लेन्सनी फोकसिंग करणे कठिण असते. जर का फोकसिंग केले की तेवढ्यात त्यांचा त्या फुलातला मध पिऊन होतो आणि ते दुसऱ्याच फांदीवर वळतात. त्या फांदीकडे आपण लेन्स वळवली की ते आपल्या अगदी जवळच्या फांदीवरच्या फुलावर झेपावतात. आता ही फांदी आपल्या लेन्सच्या “minimum” फोकसिंग अंतराच्या आत असल्यामुळे आपण तिच्यावर फोकसिंग करू शकत नाही आणि तो पतंग अगदी जवळ असला तरी आपण त्याचे छायाचित्रण करू शकत नाही. आता चक्क तो आपल्या जवळून लांब जाण्याची वाट आपल्याला बघावी लागते पण कदाचीत त्याचा तिथल्या फुलातील “इंटरेस्ट” संपतो आणि तो तिकडून निघूनही जाउ शकतो. त्यामुळे स्वत:च्या “frustration level” ची पातळी कुठपर्यंत जाउ शकते हे बघायचे असेल तर या पतंगाच्या छायाचित्रणाचा अनुभव नक्की घ्यावा.<br /><br />युवराज गुर्जर.<br />www.yuwarajgurjar.com </div></div></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-84984470603729267742010-10-08T12:50:00.003+05:302010-10-08T13:03:19.957+05:30<div><div><div align="justify"><span style="font-size:130%;"><strong><span style="color:#6600cc;">लॉबस्टर पतंगाची अळी.</span></strong><br /></span><br />फुलपाखरांच्या किंवा पतंगांच्या अळ्या ह्या तश्या निरूपद्रवी आणि अतिशय कमी हालचाल करणाऱ्या असतात. याच कारणांमुळे त्यांची पक्ष्यांकडून किंवा इतर भक्षकांकडून सहज शिकार केली जाते. यामुळे स्वत:चा बचाव करण्यासाठी त्यांची रंगसंगती आजूबाजूशी एकदम मिळतीजुळती होणारी असते यामुळे त्या आसपासच्या रंगात एकदम मिसळून जातात. त्याचबरोबर काही जातीच्या अळ्या असे अनाकर्षक रंग धारण करतात की पक्षी त्यांच्या कडे ढुंकूनसुद्धा बघत नाहित. याही पेक्षा काही जातीत तर <span>त्यां<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilJiRb0zzop3S8aqGoAc_OC0HTDftaf2rV2kcTkyGhR3ZE0PlX4mSueHQA8j3Y7Om4baWnSww66AeDsKJ_D9q2cHyV2BTrP1mAn3Iz-5o1dGcKP_6ZT0M0CI3M5ROp4c1SfJMBAA/s1600/25.jpg"><img style="MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; FLOAT: right; HEIGHT: 232px; CURSOR: hand" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5525574576957266098" border="0" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilJiRb0zzop3S8aqGoAc_OC0HTDftaf2rV2kcTkyGhR3ZE0PlX4mSueHQA8j3Y7Om4baWnSww66AeDsKJ_D9q2cHyV2BTrP1mAn3Iz-5o1dGcKP_6ZT0M0CI3M5ROp4c1SfJMBAA/s320/25.jpg" /></a>च्या</span> आकारच अस काही खास असतो की त्यांचे अस्तित्व जाणवत नाही किंवा त्या अळ्या नसून दुसरेच काहीतरी असल्याचा आभास होतो. याचेच उत्तम उदाहरण म्हणजे या लॉबस्टर पतंगांच्या अळ्या. यांचा अविर्भाव असा काही गचाळ असतो की पक्षी साधारणत: यांच्या आसपास फिरकत नाहीत. याच अळ्या जेंव्हा अगदी लहान असतात तेंव्हा त्यांना डिवचले तर त्या एकदम त्यांचे शरीर आक्रसून घेतात. मग डोके आणि शेपुट एकत्र घेउन पाय ताणतात, यामुळे त्यांचा आकार काहीसा मुंग्यांसारखा भासतो. नवलाची गोष्ट म्हणजे ते त्यांच्या पाठीवरच्या खास ग्रंथींमधून फॉर्मिक आम्लाचा फवारासुद्धा सोडतात. या सगळ्यामुळे त्यांची मुंग्यांची नक्कल अगदी तंतोतंत ठरते आणि त्यांच्या आसपास त्यांचे भक्षक फिरकत नाहित.<br /><br />फुलपाखराचा जीवनक्रम हा वेगवेगळ्या शारीरिक अवस्थांचा असतो. प्रथम फुलपाखरे अंडी टाकतात, त्यानंतर त्यातून वळवळणारे कीडे बाहेर येतात. या वळवळणाऱ्या कीडयांनाच सुरवंट अथवा अळ्या म्हणतात. या एकाच अवस्थेमधे त्या प्रचंड प्रमाणात खाऊ शकतात आणि तेवढयाच प्रमाणात वाढू शकतात. <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRcyqGqSZ76dfu04pCwOEA-sKyXHfNAPxXV0f8SKMY1xUqs3L6B0zNwqRwyvdmS8o1fCQzfiJwuQww-L4K2sL-mE7Dm98RF9DlCyyks5COXND81LYC1V_C92DZAcmARCdQoqmnEA/s1600/24.jpg"><img style="MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; FLOAT: right; HEIGHT: 238px; CURSOR: hand" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5525574576975437170" border="0" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRcyqGqSZ76dfu04pCwOEA-sKyXHfNAPxXV0f8SKMY1xUqs3L6B0zNwqRwyvdmS8o1fCQzfiJwuQww-L4K2sL-mE7Dm98RF9DlCyyks5COXND81LYC1V_C92DZAcmARCdQoqmnEA/s320/24.jpg" /><span></a></span>नवीन जन्माला आलेली अळी तिच्या आयुष्यात १५०० पट खाणे खाते आणि तेवढयाच पटीने वाढते. अळीच्या आयुष्याचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे खाणे, खाणे आणि खाणेच असते. एवढया प्रचंड प्रमाणात खाऊन त्या आपल्या शरीरात पुढच्या अवस्थांकरीता उर्जा चरबीच्या स्वरूपात साठवून ठेवतात.<br /><br />या अळ्या अंडयाच्या टोकाला एक बारीकसे छीद्र पाडून त्यातुन बाहेर येतात. अंडयातून बाहेर आल्यानंतर सर्वप्रथम ते त्या अंडयाची टरफले खाऊन टाकतात. या अंडयाच्या कवचांमुळे त्यांना सर्वाधिक प्रथिने मीळतात. ही एकमेव वाढायची शारीरिक अवस्था असल्यामुळे जेवढे खाणे खाता येइल तेवढे अळी खाऊन घेते. या अळीचा जबडा एखद्या कात्रीसारखा भरभर चालतो आणि ती पानामागुन पान आणि फांदीमागुन फांदी फस्त करत जाते. जशी जशी अळी वाढत जाते तशी तशी तिची कातडी लहान लहान होत जाते. मग ती कात टाकून नवीन कातडीसकट परत वाढू लागते. अळीच्या आयुष्यात ती एकंदर पाच वेळेला कात टाकते.<br /><br />जरी अळ्या पाने खाउन जगत असल्या तरी प्रत्येक अळीचे स्वता:चे असे अन्नझाड ठरलेले असते. पानांमधील जी काही रासायनिक द्रव्ये असतात तीच या अळ्यांच्या शरीराला पोषक असतात. म्हणुन अळ्या आपल्या विशिष्टय अन्नझाडावर किंवा त्या उपजातीच्या अन्नझाडावरच जगु शकतात. या अळ्या एखादे वेळी उपाशी मरतील पण दुसऱ्या जातीच्या झाडाला तोंड लावत नाहीत. या करता फुलपाखराच्या मादीने आपल्या उपजत कौशल्याने अगदी बरोबर असलेल्या अन्नझाडावरच अंडी घातलेली असतात. कधीकधी तर ती एखाद्या निष्पर्ण झाडावरसुद्धा अंडी घालते. पण त्या मादीचा अंदाज एवढा बरोबर असतो की जोपर्यंत अंडयातून अळ्या बाहेर येतात तोपर्यंत झाडाला नवीन पालवी फुटलेली असते. या अळ्यांच्या खाण्याच्या आवडीनिवडी आपल्याप्रमाणेच ठरलेल्या असतात. जातीप्रमाणे काही अळ्या अगदी कोवळी पाने खाणे पसंद करतात तर काही <span>जातींच्या<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQct9gfwedKvZo7WntosWjTcjvIrU_YKKZLR6bYc1z-ANrs7TYknIY-a5jyijXTFD03PYrqeonzjsrFlR5-MQ_lHg8hM_7CpiJENlsQXAMDeBp2Lgjb3IY0coNGJkZm5j_m-PuVQ/s1600/23.jpg"><img style="MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; FLOAT: right; HEIGHT: 240px; CURSOR: hand" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5525574582425744530" border="0" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQct9gfwedKvZo7WntosWjTcjvIrU_YKKZLR6bYc1z-ANrs7TYknIY-a5jyijXTFD03PYrqeonzjsrFlR5-MQ_lHg8hM_7CpiJENlsQXAMDeBp2Lgjb3IY0coNGJkZm5j_m-PuVQ/s320/23.jpg" /></a></span> अळ्यांना मात्र अगदी जाड, निबर, जुन पानेच लागतात. काही जातीच्या अळ्या पानाचा वरचा पृष्टभाग पोखरून पानाच्या आत जाउन तेथला मांसल गर खातात.<br /><br />या अशा वेगवेगळ्या अळ्यांना बघण्याचा उत्तम काळ म्हणजे पावसाळ्याचा. अर्थातच या वेळी जंगलात अनेक प्रकारच्या नवनवीन झाडांना पालवी आलेली असते आणि याचमुळे त्यावर अनेक प्रकारची फुलपाखरे आणि पतंग अंडी घालतात. कालांतराने त्यातून अशा चित्रविचीत्र आकाराच्या अळ्या बाहेर येतात. त्यामुळे यावेळी जर का जंगलात आपण फेरफटका मारला तर नक्कीच १०/१२ वेगवेगळ्या प्रकारच्या अळ्या आपल्याला दिसू शकतात. इतर अळ्या जरी सहज दिसत असल्या तरी या लॉबस्टर पतंगाच्या अळ्या दिसणे मात्र थोडे कठीणच काम असते. यांचा एकंदर अविर्भाव असा असतो की झाडावर काहीतरी सुक्या पानाचा कचराच पडला आहे असे वाटते. इथे छायाचित्रात मात्र त्यांचे एकदम जवळून छायाचित्र घेतल्यामुळे त्यांचा आकार, रंग अगदी व्यवस्थीत जाणवतो पण जंगलात मात्र लांबून त्यांन बघितले तर त्या अळ्या आहेत हे सांगूनही पटत नाही.<br /><br />युवराज गुर्जर.<br />www.yuwarajgurjar.com </div></div></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-4723098539205105122010-01-12T18:55:00.004+05:302010-01-12T19:02:59.568+05:30<div><div><div></div><p align="justify"><span style="font-size:130%;color:#6600cc;"><strong>भगव्याची कमाल.</strong></span><br />फुलपाखरे जरी विविध रंगी असली तरी त्यातील स्कीपर हा वर्ग साधारणत: मातकट रंगाच्या फुलपाखरांचा आहे. या वर्गातील फुलपाखरे सहसा राखाडी, तपकीरी रंगाचीच आढळतात. त्यातील फार कमी जातीत रंगीबेरंगी नक्षी, रंग आढळून येतात. या वर्गातील फुलपाखरांचा आकारही हा <span class="">अगदीच<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKr2mCZB_-tx64E34gXhwkZZowuZan2Rx0fncmmQLGvpeDuHKMbKZnOqZaGLrFD6iPR0XCgUGqTYpGQ7OFEIvFHwyG1j2Jy1LIOW30KFye3LVaeCFwt9w-MvawJHRxHRJRZ_fFpw/s1600-h/Orange+tail+Awl.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5425844482321460690" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 242px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKr2mCZB_-tx64E34gXhwkZZowuZan2Rx0fncmmQLGvpeDuHKMbKZnOqZaGLrFD6iPR0XCgUGqTYpGQ7OFEIvFHwyG1j2Jy1LIOW30KFye3LVaeCFwt9w-MvawJHRxHRJRZ_fFpw/s320/Orange+tail+Awl.jpg" border="0" /></a></span> लहान अथवा मध्यम आकाराचा असतो. यांच्या उलट स्वालोटेल जातीतील फुलपाखरे मात्र आकाराने अतिशय मोठी, रंगानेसुद्धा भरजरी, दिमाखदार असतात. ही फुलपाखरे नुसतीच रंगीबेरंगी नसुन काही तर चमकदार आणि झळाळणारीसुद्धा असतात. त्यामुळे अर्थातच आपल्या जंगलात अश्या दिमाखदार फुलपाखरांच्या मागे छायाचित्रणासाठी पळणारे बरेचजण असतात. मोठ्या आकारामुळे, रंगीबेरंगी उठावदार रंगांमुळे आणि भरदिवसा त्यांच्या उडण्याच्या सवयीमुळे ती सहज सापडता आणि त्यांचे छायाचित्रण सहज करता येते.<br />मी मात्र स्कीपर जातीतील "भगव्यांच्या" मागावर बरेच दिवस होतो. आता हे भगवे म्हणजे नेमके सांगायचे झाले तर "ऑरेंज टेल आउल" आणि "ऑरेंज आउलेट" ही दोन फुलपाखरे. ही फुलपाखरे अगदी पहाटे किंवा संध्याकाळी उशीरा कार्यरत असतात. त्यामुळे जंगलात दिवसा फिरताना यांचा वावर एकदम कमी आढळतो. त्याच प्रमाणे अतिशय जलद उडण्याकरता ही खास प्रसिद्धा आहेत. त्यात यांचे रंगसुद्धा असे आहेत की अगदी जवळून बघितल्यावरच त्यांच्या "भगव्या" रंगाची जाणीव होते. अन्यथा तशाच मळकट <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbtkVROCerhy47jNpvb7Kq3NBoO5LzusK96OZg_OkjHPyVFyPp5oTvAy9wSCKBR1OJPghfFHeTJ8D2KEuQfIS8xiyZw5T3S7kEbqziaqOSQ9exQZLyE47XMmXKnr8tw_jAcAZqDQ/s1600-h/Orange+Awlet+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5425844487970592658" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 222px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbtkVROCerhy47jNpvb7Kq3NBoO5LzusK96OZg_OkjHPyVFyPp5oTvAy9wSCKBR1OJPghfFHeTJ8D2KEuQfIS8xiyZw5T3S7kEbqziaqOSQ9exQZLyE47XMmXKnr8tw_jAcAZqDQ/s320/Orange+Awlet+01.jpg" border="0" /></a>रंगाची असल्यामुळे ती सुसाट उडताना कळतसुद्धा नाहीत. मागे येऊरच्या जंगलात एकदा एका उंच झाडावर हे ऑरेंज आउलेट उडत होते. लांब पल्ल्याच्या लेन्सने जेमतेम त्याचे क छायाचित्र घेता आले पण त्यात फक्त हे ऑरेंज आउलेट आहे एवढेच ओळखता येत होते आणि त्या छायाचित्राला काहीच मजा नव्हती. दुसरे ऑरेंज टेल आऊल तर फक्त एकदाच दिसले पण सुसाट वेगाने ते झाडीत शीरले की पुढे पळत जाउन त्याचा पाठलाग करूनसुद्धा त्याचे मला एकही छायाचित्र मिळवता आले नाही. त्यानंतर पुढे कित्येक वर्षे ती मला आमच्या जंगलात सापडलीच नाहित, तर त्यांचे छायाचित्रण तर दूरच राहीले.<br />या नंतर बऱ्याच वर्षांनी मला परत एकदा नागलाच्या जंगलात ऑरेंज आउलेट दिसले आणि थोडेफार त्याचे छायाचित्रणसुद्धा झाले. मात्र फार कमी वेळ ते समोरच्या फुलातील मध पीत होते त्यामुळे ते लगेचच तीथून उडून गेले. आता यावर्षी मात्र फणसाडच्या अभयारण्यात या दोनही भगव्यांनी मला एकाच वेळेस दर्शन दिले. आदल्या दिवशी चिखल गाणीच्या पाठवठ्यावर एक जंगली झाड फुलले होते. त्यावर मध पिण्यासाठी ऑरेंज आउलेट बऱ्याच उंचावर बसले होते. त्यामुळे त्याचे <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfoCzVcBnvlrctJ2W7IV9eUG2rvWGFOi5YSKZH-pm7pP_rdV3yE3EtaK18Rs-g2v3qXyyxDWNmLWg-XPe63ZsyVXBxKyf5drDTJPVIW74T-4aL2VFFhoz6MtkyBWnoVvLrfvOUmQ/s1600-h/Orange+Awlet+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5425844491988704242" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 213px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfoCzVcBnvlrctJ2W7IV9eUG2rvWGFOi5YSKZH-pm7pP_rdV3yE3EtaK18Rs-g2v3qXyyxDWNmLWg-XPe63ZsyVXBxKyf5drDTJPVIW74T-4aL2VFFhoz6MtkyBWnoVvLrfvOUmQ/s320/Orange+Awlet+02.jpg" border="0" /></a>छायाचित्रण काही शक्य झाले नाही. मात्र दुसऱ्याच दिवशी अगदी भल्या पहाटे सकाळी सहा, साडेसहाच्या सुमारास वनखात्याच्या रेस्ट हाउसच्या आवारातच मला एक फुलपाखराची चाहूल लागली. त्याच्या जलद उडण्याच्या पद्धतीवरून ते नक्कीच स्किपर होते. मी अंदाज केला की ते बहुतेक ऑरेंज टेल आउल असावे पण तेवढ्यात ते त्या भागातून गायब झाले. परत ५/१० मिनीटातच ते परत घराच्या भिंतीवर आले. माझा अंदाज बरोबर होता ते दुर्मिळ ऑरेंज टेल आउलच होते. आपल्या शरीरातून पोटाकडून पाणी भिंतीवर सोडून, तिथला भाग ओला करून मग त्यात आपली लांबलचक सोंड खुपसून ते क्षार शोषून घेत होते. आमची धावपळ उडाली, पहाटेची वेळ असल्यामुळे कॅमेरे तयार नव्हते. आम्ही पळत पळत जाउन तंबूतून कॅमेरे आणून त्याचे छायाचित्रण सुरू केले. त्याचे मनसोक्त छायाचित्रण करेपर्यंतच बाजुच्या खोलीच्या आसपास ऑरेंज आउलेटची हालचाल सुरू झाली. चुलीच्या आसपासच्या राखेवर ते आकर्षीत होत होत. मात्र ते भयंकर चपळ आणि चंचल होते. सरतेशेवटी ते एका लाकडाच्या फळीवर बसले आणि मग त्याचीसुद्धा छायाचित्रे घेण्यासाठी आमची धावपळ सुरू झाली. फणसाडमधील भल्यापहाटे अगदी अनपेक्षीत अशी ही दोन भगव्यांची एकत्र भेट मला कायम लक्षात राहील.<br /><strong>युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८</strong><br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></p></div></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-54253216388658091472010-01-12T18:45:00.003+05:302010-01-12T18:54:49.906+05:30<div><div><div><p align="justify"><span style="font-size:130%;"><strong><span style="color:#6600cc;">मखमली मून मॉथ.</span></strong><br /></span>जगातल्या सर्व देखण्या पतंगांची यादी केली तर त्यात आपल्या भारतातल्या मून मॉथ याचा नंबर नक्कीच वराच वरती येईल. दिसायला अतिशय सुंदर असणारा हा पतंग भलामोठा म्हणजे अगदी ५ इंचांएवढा असतो. <span class="">अति<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgG_7idmZx5qAx3Q1XEdyMlMQZeh-_0VB_OQhFwEp2C1OaTkETVVVAu0x0X7U4Gxe9TSYr4kttIqY4Ff8Y1-LIBqAzx4zSJdTN2-lHKGs5C21stzEtS9nGRcMrcgx4NsqGfNmY8Pg/s1600-h/Moon+moth+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5425842251112957042" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 264px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgG_7idmZx5qAx3Q1XEdyMlMQZeh-_0VB_OQhFwEp2C1OaTkETVVVAu0x0X7U4Gxe9TSYr4kttIqY4Ff8Y1-LIBqAzx4zSJdTN2-lHKGs5C21stzEtS9nGRcMrcgx4NsqGfNmY8Pg/s320/Moon+moth+01.jpg" border="0" /></a>शय</span> तलम, मखमली पिस्ता रंगाचे हिरवट असे यांचे पंख असतात. त्या पंखांची वरची कडा गडद किरमीजी रंगाची असते तर खालच्या पंखांची टोके एखाद्या शेपटीसारखी लांब आणि वळलेली असतात. पंखांच्या मधे एक पारदर्शक खीडकीसारखे गोलाकार छिद्र भासते. ही नक्षी चंद्राच्या कलेसारखी दिसते म्हणूनच हा "मून" मॉथ. यांचे शरीर जाडजूड, केसाळ आणि पांढरेशुभ्र असते. पाय आणि तोंडाचा भाग गडद किरमीजी रंगाचा असतो. ह्यांच्या स्पृशासुद्धा मोठ्या, कंगव्यासारख्या आणि हिरव्या रंगाच्या असतात. पंखांवरची गुलबट, पिवळसर झाक एकदम मनोहारी भासते.<br />भारतात सर्वत्र हा पतंग दिसत असला तरी तो सहज मात्र नक्कीच दिसत नाही. पावसाळ्यात आणि पावसानंतरच्या काही दिवसात यांची दिसण्याची शक्यता असते. निशाचर असल्यामुळे हे रात्रीच कार्यरत असतात आणि बऱ्याच वेळेला दिव्यावर आकर्षित झालेले आढळतात. दिवसामात्र झाडांच्या पानामागे हे दडून शांत <span class="">बसून<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKJv3OUTEeIi6quve5vIKoV7nDUWHoe5x6tdaU9GZvn86jxeYI4dPT8JRuLCblm-szN6GBewGyMPKpg4STEpsSHvGMbycvBTnugfT35U_tJFaAvzYxV-e-tSDuBcLtOSJnghva5g/s1600-h/Moon+moth+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5425842256903089538" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 234px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKJv3OUTEeIi6quve5vIKoV7nDUWHoe5x6tdaU9GZvn86jxeYI4dPT8JRuLCblm-szN6GBewGyMPKpg4STEpsSHvGMbycvBTnugfT35U_tJFaAvzYxV-e-tSDuBcLtOSJnghva5g/s320/Moon+moth+02.jpg" border="0" /></a></span> रहातात. नरापेक्षा आकाराने मोठी असलेली मादी करवंदावर, जांभळाच्या झाडावर जोंधळ्याच्या दाण्याएवढी पांढरट अंडी घालते. या अंड्यांवर तपकीरी, काळसर ठिपके असतात. साधारणत: १२/१४ दिवसानंतर त्यातून हिरवट रंगाच्या अळ्या बाहेर येतात. अतिशय खादाड असणाऱ्या अळ्या ह्या प्रचंड वेगाने खातात आणि तेवढ्याच जबरदस्त वेगाने वाढतात. आजुबाजुची एकदोन पाने वळवून ते आत कोष तयार करतात.<br />फार पुर्वी फिल्म कॅमेराच्या जमान्यात याची छायाचित्रे मी येऊरच्या जंगलात काढली होती, पन नंतर मात्र मधली काही वर्षे यांनी मला दर्शन दिले नव्हते. या वर्षीच्या सप्टेंबर महिन्यातील गोव्याच्या बटरफ्ल्याय मीटच्या वेळी मात्र याला प्रत्येक दिवशी बघायचा योग आला आणि त्यामुळे त्यांचे व्यवस्थीत छायाचित्रणसुद्धा करता आले. आम्ही गोव्याच्या तांबडी सुर्ला या भागातील जंगलात भटकत असताना आमच्या ग्रुपला एका ठिकाणी हा पतंग एका झाडामागे दडलेला सापडला. त्याचे छायाचित्रण झाल्यावर आम्ही पुढे निघालो. एका झऱ्याच्या काठावर आम्ही विश्रांती घेत होतो. समोरच "बेट"वर आलेल्या मलबार रेवन, क्रुझर, कॉमन जे यांचे छायाचित्रण सुरू होते. एवढ्यात कोणीतरी सांगल आला की तीथे एक <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyRRnueCcz290EEL4ZVAYEL3Q3gcGsggZMd6Vcpn4tofuOMh8XYcXlqK1LWohkfV_HR6EnQifIGTTtws5uY1PdakwLOEHvyOUGKplC2A80HYC0fQVdItjiM5AKYguvltUD8qTP-Q/s1600-h/Moon+moth+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5425842263743168946" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 235px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyRRnueCcz290EEL4ZVAYEL3Q3gcGsggZMd6Vcpn4tofuOMh8XYcXlqK1LWohkfV_HR6EnQifIGTTtws5uY1PdakwLOEHvyOUGKplC2A80HYC0fQVdItjiM5AKYguvltUD8qTP-Q/s320/Moon+moth+03.jpg" border="0" /></a>पिवळसर, पांढरा वेगळाच दिसणारा किडा आहे आणि त्याने मला त्याच्या मोबाईलच्या कॅमेराने काढलेला त्याचे छायाचित्र दाखवले. मी चक्रावून गेलो, तो कुठलातरी किडा नसुन नुकतेच कोषातून बाहेर आलेले मून मॉथ होते. त्याचे पंखसुद्धा पुर्ण सुकले नव्हती आणि त्यांचा विस्तारसुद्धा झालेला नव्हता.<br />अर्थातच आम्ही पळत पळत त्या जागेवर पोहोचलो, जमिनीपासून जेमतेम एका फुटाच्या अंतरावर गवताच्या पात्यांच्या आधाराने ते मून मॉथ बसले होते. बाजुलाच त्याच्या , रीकामा, अर्धवट गुंडाळलेला कोष दिसत होता. एखाद्या कापसाच्या बोंडासारखे त्याचे पांढरेशुभ्र शरीर आणि त्यावर पिवळसर, गुलाबी, लाल कडा असलेले पंख अतिशय सुंदर दिसत होते. आम्ही सर्वांनी त्याची झटपट छायाचित्रे काढून घेतली आणि झऱ्यावर परतलो. दर १०/१५ मिनीटांनी मी परत परत त्याच्याकडे जाउन त्याचे निरिक्षण आणि छायाचित्रण करत होतो. त्याची प्रत्येक अवस्था ही अधिकाधिक मनमोहक होती. जवळपास दोन तासांच्या अंतराने त्याचे पंख पुर्ण प्रसरण पावले. तोपर्यंत आम्ही सर्वांनी <span class="">त्या<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhimgmdy8aVZNlTsJEgcmEWx_VnA4iYa3f8npEiCTE5qGvr0V-GqiY_CdtywSPC9U8fJF_qb7eDK8Bipvd35Cmu_B-NDQBadWsv3-7vViLCDTzjh_cOwsipTepVzQsNLJuIVkBZeg/s1600-h/Moon+moth+04.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5425842268334224530" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 250px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhimgmdy8aVZNlTsJEgcmEWx_VnA4iYa3f8npEiCTE5qGvr0V-GqiY_CdtywSPC9U8fJF_qb7eDK8Bipvd35Cmu_B-NDQBadWsv3-7vViLCDTzjh_cOwsipTepVzQsNLJuIVkBZeg/s320/Moon+moth+04.jpg" border="0" /></a>ची</span> शेकड्यानी छायाचित्रे घेतली होती. डोळ्यासमोर त्याचे पंख पुर्ण विस्तार होताना बघणे म्हणजे शब्दात व्यक्त न करण्यासारखे दृश्य होते. जमिनीवर एवढया खालच्या अंतरावर, एवढ्या उठावदार रंगाचा, एवढ्या मोठ्या आकाराचा पतंग असा सहज कसा बसला होता याचेच आम्हाला आश्चर्य वाटत होते. त्यानंतरच्या २/३ दिवसात आम्हाला खुप वेळा वेगवेगळे मून मॉथ दिसले. त्याच्या लालभडक पायांचे, त्याच्या कंगव्यासारख्या हिरव्या स्पृशांचे, त्याच्या वळलेल्या लांबलचक शेपटीचे, त्याच्या पंखांवरील चंद्राच्या कलेप्रमाणे असलेल्या नक्षीचे मी बरेच छायाचित्रण केले. पण अर्थातच त्याचे कोषातून बाहेर येणे आणि पंख विस्ताराचे दर्शन हे कधीही न विसरण्यासारखे दृश्य आहे.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></p></div></div></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-30874781627326352102009-05-08T12:34:00.003+05:302009-05-08T12:39:35.673+05:30<div align="justify"><div align="justify"><span style="font-size:130%;"><strong><span style="color:#6600cc;">आमचे पण "बेटींग".<br /></span></strong></span>फेब्रुवारी, मार्च महिना आला की आपली जंगले सुनसान होऊन जातात. एकतर हा शाळा, कॉलेजचा परिक्षांचा हंगाम असल्यामुळे सगळे गपचुप घरात अभ्यास करत बसलेले असतात आणि जंगलात तशी लोकांची वर्दळ कमी झालेली असते. याचवेळेस जंगलात पानझड झाली असल्यामुळे सबंध <span class="">जं<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEgI6KgQ7JyYz1RktiXW5u0y_vrR7uvGkW9qUNjx6Uh5UNfwJ1wyA5G12lGxc-VNx40KKV7rBAxa0WXn7wTOF88wRe80v9UZ0b1_pYe1F7fzTAicvTY30ZIgGuXAG4DB-PBkyuFw/s1600-h/15.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5333345778664593730" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 224px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEgI6KgQ7JyYz1RktiXW5u0y_vrR7uvGkW9qUNjx6Uh5UNfwJ1wyA5G12lGxc-VNx40KKV7rBAxa0WXn7wTOF88wRe80v9UZ0b1_pYe1F7fzTAicvTY30ZIgGuXAG4DB-PBkyuFw/s320/15.jpg" border="0" /></a>गल</span> सुके, सुके आणि उघडे बोडके दिसत असते. सर्वत्र फक्त झाडांचे खराटे उरलेले असतात. याच काळात उन्हे प्रचंड तापायला सुरवात झालेली असते. सध्याच्या वर्षीचा उन्हाळा तर म्हणे २०/२५ वर्षांतला सर्वात गरम उन्हाळा आहे. या अशा काळात जर तुम्हाला सांगीतले की चला आपण जंगलात जाउ आणि छान फुलपाखरे बघून येऊ, तर सर्व जण वेड्यात काढतील. पण पावसाळ्यानंतरच्या काळानंतरचा हाच काळ फुलपाखरए बघण्याचा सर्वोत्तम काळ आहे. अर्थात या वेळेस आपल्याला "चिखल पान" करताना फुलपाखरे दिसतात. पण या चिखलपान करणाऱ्या फुलपाखरांच्या जाती अणि त्यांची संख्या खरोखरच विस्मयकारक असते.<br />कान्हा, रणथंभोरच्या जंगलात कीतीतरी प्राणी, पक्षी दिसत असले तरी जशी आमची नजर वाघाला, बिबळ्याला शोधत असते तसेच काहीसे या चिखलपानाच्या वेळी "राजांचे" होते. चिखलपानाच्या वेळी सुक्या ओढ्यात, ओलसर चिखलावर स्पॉट स्वोर्डटेल, कॉमन गल, ईमीग्रंट, झेब्रा ब्लू, लाईन ब्लू, सेलर्स, प्लम जुडी, पॅन्सी अशी अनेल <span class="">फुल<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDBpPYz7ES__yIuC-0iV55RLs_PU6JroiQ47Xr12krp2siv51nIfG3ChyMpf8ZQXgtSgJEIZ-57k9znfZDiwkP8ZNmtWhdsGYoA3Mhr0lGKHYGIelmcBsCWhTfDYqT6kz3jmpnBA/s1600-h/16.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5333345783366927698" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 216px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDBpPYz7ES__yIuC-0iV55RLs_PU6JroiQ47Xr12krp2siv51nIfG3ChyMpf8ZQXgtSgJEIZ-57k9znfZDiwkP8ZNmtWhdsGYoA3Mhr0lGKHYGIelmcBsCWhTfDYqT6kz3jmpnBA/s320/16.jpg" border="0" /></a>पाखरे</span> येत असली तरी आम्ही वाट बघत असतो तो राजांची. ब्लॅक राजा आणि टॉनी राजा ही वर्षात फक्त याच वेळी दिसणारी फुलपाखरे आहेत. त्यांच्या भन्नाट उडण्याच्या वेगामुळे एरवी ती फक्त सुसाट उडताना दिसली तरच दिसतात. या राजांची अजुन एक खासियत म्हणजे ती नुसत्या चिखलावर सहसा आकर्षित होत नाहीत. जर अती सडलेली फळे, दारू, प्राण्यांची विष्ठा किंवा मुत्र असेल तर त्यांची चंगळ असते आणि फक्त याच वेळेस ती खाली जमिनीवर उतरतात. इतरवेळी एकतर ती सुसाट उडत असतात किंवा झाडवर उंच बसलेली असतात. यातील टॉनी राजा हे अतिशय देखणे आणि आकाराने मोठे असलेले फुलपाखरू आहे. या फुलपाखराच्या पंखांची वरची बाजू उठावदार पिवळसर भगव्या रंगाची असते आणि वरच्या पंखांच्या टोकांना जाड काळी किनार असते. मादी असएल तर या काळ्या किनारीच्या खाली एक पांढरा पट्टा असतो. पंखांची खालची बाजू निळसर पिवळी असते आणि त्यावर चंदेरी झळाळी असते. वरती बारीक तपकीरी, लालसर रेघांची नक्षी असते. यांना छान उठावदार शेपट्यासुद्धा बहाल केलेल्या आहेत.<br />जंगलात जर का तुम्हाला यांना <span class="">नैस<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEherpK3XB1WhBI926FoN_g-fcpU8_R3Et5SP0lpb1fCq6Jm5G3_DsChLQvhkRD9zNmdodAP-B0T7ACY_CIiTXgnpTPsUXLoLN2mKRmzGvuZAu_F8yfZRdemyUuNiHb27xVGEobJxg/s1600-h/17.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5333345781176307266" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 235px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEherpK3XB1WhBI926FoN_g-fcpU8_R3Et5SP0lpb1fCq6Jm5G3_DsChLQvhkRD9zNmdodAP-B0T7ACY_CIiTXgnpTPsUXLoLN2mKRmzGvuZAu_F8yfZRdemyUuNiHb27xVGEobJxg/s320/17.jpg" border="0" /></a>र्गिक</span> अवस्थेत बघायचे असेल तर एक वेळ जमू शकेल पण त्यांचे छायाचित्रण फारच कठीण आहे. कारण ती उंचाचर उडत असतात आणि त्यांचा वेगसुद्धा ताशी ६० कि.मी. पेक्षा जास्त असतो. यामुळे यांना जर आकर्षित करायचे असेल तर "बेटिंग"च करावे लागते. फळांच्या "बेट" वर साधरणत: ब्लू ओकलीफ, गॉडी बॅरन अश्या जाती आकर्षित होतात पण राजांना आकर्षित करायला दारूत बुडवलेली फळेसुद्धा चालत नाहीत. मोरी माशाचा खास २/३ दिवस सडवलेलेआ तुकडा, कोलंबीची २/३ दिवस पाण्यात कुजवलेली फोलकटे असा अतिघाण वास येणारा ऐवज ठेवला तर ही "राजा" मंडळी क्षणार्धात त्यावर येतात. एकदा का ती "बेट"बर आली की मग मात्र ती तीकडून उडायचे नाव घेत नाहीत आणि तुम्हाला त्यांचे यथेच्छ छायाचित्रण करून देतात. मात्र हे छायाचित्रण करताना प्रचंड दुर्गंधी आपल्याला सहन करावी लागते. साधारणत: २ मिनीटांपेक्षा जास्त तुम्ही तीथे थांबू शकत नाही. थोडेसे बाजूला जाउन, जरा मोकळी हवा घेउन परत त्या ठीकाणी जाउन छायाचित्रण करावे लागते. अर्थात याचा योग्य तो मोबदलासुद्धा आपल्याला छायाचित्राद्वारे मिळतो. अन्यथा यांची अशी छायाचित्रे मिळने केवळ अशक्य असते.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a> </div><br /></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-79542532404494585972009-05-08T12:29:00.005+05:302009-05-08T12:32:22.882+05:30<div align="justify"><p align="justify"><strong><span style="color:#6600cc;"><span style="font-size:130%;">ग्रास डेमन.</span><br /></span></strong>पावसाळ्यात ग्रास डेमन हे फुलपाखरू आपल्याला अगदी सहज दिसते आणि ते ओळखण्यासाठीसुद्धा खुप सोपे असते. याचा आकार मध्यम असून त्यांचा रंग काळा असतो आणि त्यावर पांढरे ठिपके असतात. ही ठिपक्यांची नक्षी पंखांच्या वर आणि खाली दोनही बाजूंना असते. यांचे नर आणि मादी सारखे दिसत असले तरी यांचा ड्राय सिझन फॉर्म (उन्हाळ्यातील रंगसंगती) थोडासा वेगळा दिसतो. यावेळी त्यांचे पंख थोडेसे पिवळसर असतात आणि त्यावर लालसर तपकिरी रंगाची छटासुद्धा असते. पावसाळ्यात ही फुलपाखरे जेंव्हा पानावर बसतात तेंव्हा ती थोडेसे पंख उघडून बसतात आणि सतत ते पंख असे काही हलवतात की त्यांच्या ठिपक्यांच्या मुळे ते पंख <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjb5NpeGH6WDwuwWfoR8oNQAXOvRubH8ID5lnyHhrIhD0OHT-oPRl_BBYU_W9we0WeFVH9-W8fU5Ytru7f0XoO8NTbA5nwZMlsAvtXfcXJ6akw0Dl-RGn1yMVLtJXgNcp-HOo03-g/s1600-h/11.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5333344498197694642" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 225px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjb5NpeGH6WDwuwWfoR8oNQAXOvRubH8ID5lnyHhrIhD0OHT-oPRl_BBYU_W9we0WeFVH9-W8fU5Ytru7f0XoO8NTbA5nwZMlsAvtXfcXJ6akw0Dl-RGn1yMVLtJXgNcp-HOo03-g/s320/11.jpg" border="0" /></a>चक्राकार फिरत असल्याचा भास होतो. यासाठी ते त्यांचे खालचे पंख आधी हलवतात आणि ही क्रीया अर्धवट असतानाच वरचे पंखसुद्धा हलवायला सुरवात करतात. या त्यांच्या अजब आणि एकमेव वैशिष्ट्यामुळे त्यांना आपण जर एकदा बघितले तर ती आपण सहज ओळखू शकतो. आपल्या भारतात पंखांची अशी वैशीष्ट्यपुर्ण हालचाल करणारे हे एकमेव फुलपाखरू आहे.<br />हे फुलपाखरू सहज दिसणारे असले तरी यांची उडण्याची पद्धत जलद आणि वेडीवाकडी वळणे घेत जाणारी असते. त्यातून याचा रंग काळा, पांढरा असल्यामुळे झाडीतील दाट काळोखात ती बसली तर पटकन दिसत नाहीत. मात्र यांचा वावर रानहळद, पेव या झाडांच्या आसपास असतो. कारण या जातींवर या फुलपाखराच्या माद्या अंडी घालतात. अंडी घालण्यापुर्वी मादी बऱ्याच झाडांचे आधी परिक्षण करते आणि जेंव्हा तीला एखादे झाड योग्य वाटेल तेंव्हाच त्या झाडाच्या पानाखाली आपले पोट वळवून एक लालसर रंगाचे, गुळगुळीत, गोलाकार अंडे घालते. अंडयातून बाहेर आल्यावर अळी प्रथम अंडयाचे टरफल मटकावते आणि नंतर त्या झाडाच्या पानाची एक छोटीशी वळवून आपल्याकरता खोली बनवते. इतर फुलपाखरांच्या अळीप्रमाणे ही अळीसुद्धा खादाड असली तरी थोडीशी लाजाळू असते आणि आपला खाण्याचा प्रोग्राम फक्त रात्रीच उरकते. अळीनंतर कोषसुद्धा त्याच झाडावर होतो आणि त्याचा रंगसुद्धा अळीच्य रंगाशी मिळताजुळता असतो. कोषाचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची लांबलचक सोंड. ही सोंड त्यांच्या पंखाच्यासुद्धा बाहेर आलेली असते. अर्थातच प्रौढ फुलपाख्रराची सोंडसुद्धा शरीराच्यामानाने फारच मोठी प्रगत झालेली असते. "स्कीपर" जातीतील हे फुलपाखरू असल्यामुळे त्यांना <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAW0XlFjpQkbqMj442Gr2UqG7Nls7ELgOYNNLKEMsv6db32_XAM73Om7eNbzIVe-J50TUAOueUC5PacHJw0T9NvdAB2C3ecv9O8PT1C8Vofewk26AMx1W3WMJaDJYSGvQeEFNAuA/s1600-h/12.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5333344505199897874" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 229px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAW0XlFjpQkbqMj442Gr2UqG7Nls7ELgOYNNLKEMsv6db32_XAM73Om7eNbzIVe-J50TUAOueUC5PacHJw0T9NvdAB2C3ecv9O8PT1C8Vofewk26AMx1W3WMJaDJYSGvQeEFNAuA/s320/12.jpg" border="0" /></a>फुलांतील मध खुप प्रिय असतो आणि त्यातून या लांबलचक सोंडेमुळे त्यांना घंटेसारख्या किंवा खोलगट फुलांतील मधसुद्धा सहज पीता येतो. काही घंटेच्या आकाराच्या अतिखोल फुलातील मध पिण्यासाठी तर या फुलपाखराला आख्खे आत घुसावे लागते आणि याच कारणामुळे त्या फुलांचे परागीभवन शक्य होते जे इतर कुठलाच किटक करू शकत नाही.<br />सर्वसाधारणपणे नविन छायाचित्रकार फुलपाखरांच्या छायाचित्रणासाठी अलिप्त असतात. त्यांच्या म्हणण्याप्रमाणे फुलपाखरे खुप चंचल आणि चपळ असतात आणि एका जागी कधीच बसत नाहीत आणी यामुळे त्यांचे छायाचित्रण शक्य होत नाही. मात्र हे काही पुर्ण खरे नाही कारण फुलपाखरे जरी चपळ असली तरी फुलांतील मध पिण्यासाठी ती बराच वेळ फुलांना भेटी देतात आणि जेव्हा ती विश्रांतीसाठी बसतात तेंव्हा सुद्धा त्यांचे छायाचित्रण सहज शक्य होते. अर्थात यासाठी जर का आपला फुलापाखरांचा थोडासा अभ्यास असेल आणि आपल्याला त्यांच्या सवयींबद्द्ल माहिती असेल तर खरोखरच आपल्याला त्यांची छान, आकर्षक छायाचित्रे मिळू शकतात. ही "डेमन" मंडळी स्किपर या फुलपाखरांच्या गटात येतात, हा गट जलद उडण्यासाठी प्रसिद्ध आहे पण त्याच वेळेस फुलांतील मध पिण्यासाठी सुद्धा प्रसिद्ध आहे. त्यामुळे या डेमन मधील ग्रास डेमन, रेस्ट्रीक्टेड डेमन आणि बॅंडेड डेमन ही मंडीळी फुलांवर हमखास भेट देतात. घाणेरी, सदाफुली या फुलांवर मध पिण्याकरता तर रानहळद, सोनटक्का यावर अंडी देण्यासाठी ही फुलपाखरे या झाडांच्या आजूबाजूस उडत असतात. त्यामुळे आपण जर का या फुलांच्या आसपास दबा धरून बसलो तर आपल्याला या प्रकारची अनेक छायाचित्रे अगदी कॉम्पॅक्ट कॅमेरानेही सहज मिळू शकतात.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></p></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-46515988978268155722009-03-05T17:19:00.003+05:302009-03-05T17:28:17.851+05:30<div><div><div></div><p align="justify"><span style="font-size:130%;color:#6600cc;">मंकी पझल.<br /></span>हे एक विचित्र नाव असलेले पण अतिशय छान दिसणारे छोटेसे फुलपाखरू आहे. कुसूमच्या झाडाच्या लालभडक कोवळ्या पानांवर हे आपल्याला मार्च / एप्रीलच्या महिन्यात बसलेले आढळते. हे फुलपाखरू सहसा जमिनीच्या आसपास उडते. पण असे असले तरीही त्याची उडण्याचे पद्धत अतिशय जलद असते आणि त्याच्या पिवळ्या, काळ्या रंगामुळे ते उडताना कळतसुद्धा नाही. बऱ्याच वेळेला सकाळच्या कोवळ्या उन्हात ते पानांवर पंख उघडून बसलेले आढळते. याचा आकार इतर "ब्लू" फुलपाखरांप्रमाणेच अतिशय लहान असतो. पंखांची वरची बाजू गडद तपकीरी असते आणि वरच्या बाजूला पांढरट / पिवळट २-३ ठिपके असतात. खालच्या पंखाच्या वरच्या बाजूला पिवळसर ठिपक्यांची किनार असते <span class="">आ<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibr7oa0H2z9SvRvSV490-Q0dxPVIQ5WwVo0pl6ISbJiL8_s0c2rCfgQH1lP1hThbmDB9RjSNXY1R9LEfRIMCLFA8vS1oOcSUlGdaUgJEQ1TeNnOoTMCjeaWHAyGkc8nfSLd0s1Qw/s1600-h/Monkey+Puzzle+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5309670042130706802" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 210px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibr7oa0H2z9SvRvSV490-Q0dxPVIQ5WwVo0pl6ISbJiL8_s0c2rCfgQH1lP1hThbmDB9RjSNXY1R9LEfRIMCLFA8vS1oOcSUlGdaUgJEQ1TeNnOoTMCjeaWHAyGkc8nfSLd0s1Qw/s320/Monkey+Puzzle+01.jpg" border="0" /></a>णि</span> ३ शेपट्या असतात. पंखाच्या खालच्या बाजूला मात्र असमान नक्षी असते. मुख्य रंग तपकीरी पिवळा असला तरी काळ्या पांढऱ्या रेषांची नक्षी त्यावर असते.<br />फुलपाखरांची "ब्लू" ही जात जगात संख्येने जवळपास सर्वात मोठी म्हणून मानली जाते. आज भारतातसुद्धा यांच्या ४५०हून अधीक उपजाती सापडतात. ही फुलपाखरे आकाराने छोटी असतात. सर्वसाधारणपणे यांच्या पंखांचा वरचा रंग नीळा किंवा जांभळा असतो म्हणून यांना "ब्लू" असे म्हणतात. यांच्यात नरांचे आणि माद्यांचे रंग वेगवेगळे असतात आणि नरांचे रंग अधीक गडद आणि झळाळणारे असतात. त्याचप्रमाणे हवामान आणि ऋतूंप्रमाणे यांचे रंग बदलतात किंवा कमी अधीक गडद होतात. बऱ्याच उपजातींचे नर हे कोवळ्या उन्हात आपले पंख उघडून बसलेले दिसतात. ही फुलपाखरे फुलांवर आकर्षीत होतात पण त्याच वेळेला काही उपजाती मेलेल्या प्राण्यांवर, त्यांच्या विष्ठेवर, झाडाच्या डिंकावर पण आकर्षीत होतात.<br />ही फुलपाखरे नाजूक, चिमुकली असली तरी त्यांना पण शत्रू असतात, आणि त्यांच्यापासून बचाव करायला त्यांच्याकडे काही खास युक्त्या आहेत. पहिली युक्ती म्हणजे त्यांच्या पंखांच्या टोकाला असणाया शेपट्या. या शेपट्या, त्या बाजूला असणारी <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXi_m_2tFGY48SnSZpRx4p8yVUgfKd8B-rvQ8YibzEBSutWFzf__h3doaAWAMXBV7WNrwkp1Fkml2lOn_Lf9fOJbQTEexCAZM5teRy3aXYF79N6OuEZ6vZPBp7gJVO3jiCDVJw1g/s1600-h/Monkey+Puzzle+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5309670041817532898" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 213px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXi_m_2tFGY48SnSZpRx4p8yVUgfKd8B-rvQ8YibzEBSutWFzf__h3doaAWAMXBV7WNrwkp1Fkml2lOn_Lf9fOJbQTEexCAZM5teRy3aXYF79N6OuEZ6vZPBp7gJVO3jiCDVJw1g/s320/Monkey+Puzzle+03.jpg" border="0" /></a>ठिपक्यांची डोळ्यासारखी दिसणारी नक्षी यामुळे तो भाग एकदम डोक्यासारखा भासतो. ही फुलपाखरेसुद्धा बसताना या शेपट्या एकसारख्या हलवत रहातात यामुळे तो पंखाचा शेवटचा भाग त्याच्या डोक्यासारखा दिसतो आणि शेपट्या ह्या स्पृशांसारख्या वाटतात. यामुळे भक्षक खऱ्या डोक्याकडे हल्ला न करता ह्या खोट्या डोक्याकडे करतो आणि त्याच्या तोंडी फक्त पंखाचा काही भाग लागतो, आणि फुलपाखराचा जीव वाचतो. दुसरी युक्ती म्हणजे काही उपजातींच्या अळ्या ह्या मुंग्याबरोबर रहातात. या अळ्यांच्या शरीरावर एक गोड द्राव देणारी ग्रंथी असते. हा द्राव मुंग्यांना आकर्षीत करतो, म्हणून या मुंग्या ह्या अळ्यांना संपुर्ण संरक्षण देतात आणि त्याबदल्यात त्यांना या अळ्यांकडून हा गोड द्राव मिळतो. या प्रकारच्या सहजीवनामुळे दोनही कीटकांचा आपापसात फायदा होतो.<br />अतिशय दिमाखदार आणि देखण्या अश्या या फुलपाखराला जंगलात शोधता शोधता मात्र नाकी नऊ येतात. आकार एकदम लहान, जलद आणि वेडीवाकडी वळणे घेत उडण्याची सवय आणि निसर्गात लपणारे रंग यामुळे ते पटकन सापडत नाही. जरी सापडले तरी ते छायाचित्र काढायच्या आत इतक्या वेगाने तिकडून उडून जाते की आपण त्याल फक्त "कुठे गेले कुठे गेले" म्हणून शोधत रहातो. मला आतापर्यंत यांची अनेक <span class="">छायाचित्रे<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZe4EbjZo2E5lBS1NH-VTTuuSlzSMKcCODGwdU8CasdZfG_DdgvdWmvuXDS_TzO-Z0ncQ1pJYtFBXzM85zM70vID9VIKpIB-YwkkHT6QkaRdJeWt2auGHLXGVRawbVd-Im7oofkA/s1600-h/Monkey+Puzzle+04.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5309670045445496434" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 250px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZe4EbjZo2E5lBS1NH-VTTuuSlzSMKcCODGwdU8CasdZfG_DdgvdWmvuXDS_TzO-Z0ncQ1pJYtFBXzM85zM70vID9VIKpIB-YwkkHT6QkaRdJeWt2auGHLXGVRawbVd-Im7oofkA/s320/Monkey+Puzzle+04.jpg" border="0" /></a></span> मिळाली पण त्याचे पंख उघडलेल्या स्थितीत काही छायाचित्र मिळत नव्हते. जरा त्यांच्या जवळ गेलो की ते लगेच एकतर पंख बंद तरी करायचे किंवा अर्धे पंख मिटून घ्यायचे. मात्र जेंव्हा दिवाळीच्या दिवसात आंबोलीला गेलो असताना तिकडच्या जंगलात जरा आत गेल्यावर, थंडी जबरदस्त असल्यामुळे वन खात्याच्या नर्सरीमधे ही फुलपाखरे मोठया प्रमाणावर पंख उघडून दिसली. दोन वर्षापुर्वी तर नागलाच्या जंगलात फिरताना मला हे फुलपाखरू दिसले, त्याची उडण्याची पद्धत जरा वेगळी वाटत होती आणि ते त्याच्या अन्नझाडाच्या आसपास घोटाळत उडत होते. बहुतेक ती मादी असून ती अंडे घालायला योग्य ती जागा शोधतेय असा अंदाज मी बांधला आणि खरोखरच तीने आपले पोट वक्राकार करून एक / दोन अंडी त्या झाडाच्या लालचुटूक पानावर घातली. हे सगळे इतके काही क्षणार्धात झाले के काही कळायच्या आत ते फुलपाखरू तिकडून उडून गेले होते, अर्थात मी आणि माझा कॅमेरा तयार असल्यामुळे मला एकतरी छायाचित्र जरूर मिळाले.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></p></div></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-38458056457602032162009-02-03T12:19:00.003+05:302009-02-03T12:27:08.069+05:30<div></div><div><div><p align="justify"><span style="font-size:130%;color:#6600cc;"><strong>परोपजीवन.</strong></span><br />परोपजीवन म्हटले की आपल्याला लगेच झाडांवरची बांडगुळे आठवतात. मात्र फुलपाखरासारख्या नाजूक आणि गोंडस किटकावरसुद्धा जगणारे बरेच परोपजीवी किटक आहेत. फुलपाखरांच्या अळ्या ह्या अशा परोपजीवी किटकांना पटकन बळी पडतात कारण त्यांची रचना ही परोपजीवी किटक वाढायला उपयोगी असते. एरवी यजमान आणि परोपजीवी प्राणी किंवा झाड दोघेही जगतात. मात्र फुलपाखरांच्या बाबतीत असे घडत नाही. त्यांच्यात यजमान अळी किंवा कोष हमखास मरतो आणि परोपजीवी किटक अगदी आनंदात आपली प्रजा वाढवतात. ह्या परोपजीवी माश्यांच्या यजमान अळ्या ठरलेल्या असतात. विशीष्ट्य जातीच्या अळ्यांवरच ते आपली अंडी अथवा कोष करतात.<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9Gl-_ccMA2HxboN3P01hp6efbFA0hpl7Hom5pI5yiDiox3oyPcIHlfVQP0aH1fSofBAtCsyPxuz_ANZehnJ7M6HzEpWylICcXE02Zj0gA6eR9WkoI3enQlPivTzqw5oEDLDlqDw/s1600-h/Parasite+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5298460632268777826" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 213px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9Gl-_ccMA2HxboN3P01hp6efbFA0hpl7Hom5pI5yiDiox3oyPcIHlfVQP0aH1fSofBAtCsyPxuz_ANZehnJ7M6HzEpWylICcXE02Zj0gA6eR9WkoI3enQlPivTzqw5oEDLDlqDw/s320/Parasite+01.jpg" border="0" /></a> ब्रॅकोनिडी कुळातील माशी फुलपाखराच्या अळीला एक सूक्ष्म छिद्र पाडून त्यात अंडी घालतात. ही अंडी टाकायला त्यांच्याकडे तीक्ष्ण असा सुईसारखा अवयव त्यांच्या पोटाच्या टोकाशी असतो. ही अंडी आतल्या आत उबून आत अळीचे मांस अन्न म्हणून खायला सुरूवात करतात. प्रथम ते चरबी खातात, मग ते पचनसंस्था, मज्जासंस्था यांच्यावर हल्ला चढवतात. अशाप्रकारे ती फुलपाखराची अळी मरून जाते अथवा मलूल होते. यानंतर त्या अळ्या उरलेले मांस खातात आणि पुर्ण वाढ झाल्यावर तिथेच त्या अळीच्या मृत शरीरावर किंवा बाजूला सोनेरी किंवा पांढरे तांदळाच्या दाण्याएवढे कोष करतात. यथावकाश त्यातून त्या परोपजीवी माश्या बाहेर येतात.<br />टॅचनिडी कुळातील परोपजीवी माश्यासुद्धा काहीशी अशीच पद्धत वापरतात. पण जास्तीकरून त्या त्यांची अंडी अथवा अळ्या ह्या फुलपाखराच्या अळीच्या अन्नझाडावर टाकतात. मग या परोपजीवी अळ्या यजमान अळीला चिकटतात आणि स्वत:च तिच्या शरीरात शिरतात. माईटस जातीचे परोपजीवी किटक बाहेर राहून अळीच्या शरीरातील रस शोषून घेतात. कधी कधी कोषांनासुद्धा ह्या माश्या टोचून त्यात अंडी घालतात. ह्या परोपजीवी किटकांबरोबरच अळ्यांना इतरही रोग होऊ शकतात. बऱ्याचदा अळ्या मरगळलेल्या आणि <span class="">सुरकुत<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEie4xB3yC1EfzQkNnPyf-ZLpRLKxKb1z4WeSGP1cqY1iJ4x1JhUThD65QLPz-O5Iixw3SXVLauK-nzv78PIz4FmosTribEZ_EwggxeTDuloQ6RkG_rMVsebRmdbX4N-iQSRAE8h0Q/s1600-h/Parasite+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5298460630679068498" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 233px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEie4xB3yC1EfzQkNnPyf-ZLpRLKxKb1z4WeSGP1cqY1iJ4x1JhUThD65QLPz-O5Iixw3SXVLauK-nzv78PIz4FmosTribEZ_EwggxeTDuloQ6RkG_rMVsebRmdbX4N-iQSRAE8h0Q/s320/Parasite+02.jpg" border="0" /></a>लेल्या</span> अवस्थेत टांगलेल्या दिसतात किंवा त्यांच्या शरीरातून एक चिकट द्राव आलेला दिसतो. असे होण्याची बरीच कारणे असू शकतात. एकाच झाडावर अळ्यांची जास्त गर्दी, अस्वच्छता, ओले खाणे अथवा उपासमार यामुळे असे रोग होतात. काही अळ्यांना व्हायरसमुळे किंवा बुरशीजन्य रोगसुद्धा होतात. ह्या सर्वांवर मात करूनही काही अळ्या यशस्वीपणे कोष करून मग त्यातून प्रौढ फुलपाखारू बाहेर येते आणि याच कारणासाठी मादीने जरूरीपेक्षा जास्त अंडी घातलेली असतात.<br />फुलपाखरांवर घडणाऱ्या या परोपजीवनाची छायाचित्रे निसर्गात क्वचीतच आणि नशीबाने मिळतात. सोबतच्या छायाचित्रात दिसणाऱ्या कॉमन नवाबच्या हिरव्या अळीच्या शरीरातून बाहेर येउन परोपजीवी माशीच्या पिवळसर अळ्या कापसासारख्या धाग्यांनी कोष विणत आहेत. त्यांनी एवढ्या सफाईने कॉमन नवाबच्या अळीचे शरीर खाल्ले होते की त्या तिचे शरीर फाडून बाहेर आल्यवरसुद्धा पुढे कित्येक वेळ ती अळी जिवंतच होती. असे होण्यासाठी या परोपजीवी अळ्यांचा जीवनक्रम <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipGjr4C6MqlnJW3MUKPkbkBtO1y8VAY06g6I0Jt8dTzmWu9I77lk-ygYvUay5JqK2oxOJ3Xfnj2Y7h9zZX9TonwSCEsEVZNczgclg5xiwmFf8a_Ziyu6sHjuD-o8RtygJJ-2PZMA/s1600-h/Parasite+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5298460633298203538" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 221px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipGjr4C6MqlnJW3MUKPkbkBtO1y8VAY06g6I0Jt8dTzmWu9I77lk-ygYvUay5JqK2oxOJ3Xfnj2Y7h9zZX9TonwSCEsEVZNczgclg5xiwmFf8a_Ziyu6sHjuD-o8RtygJJ-2PZMA/s320/Parasite+03.jpg" border="0" /></a>एवढा जलद वाढतो की नवाबची अळी कोष करण्याच्या आधी त्यांना त्यांचा कोष करायचा असतो. त्यांचा कोषसुद्धा होतो तो नवाबच्या अळीच्या शरीराखालीच, बीचारी ती अळी मात्र त्यांच्या कोषावर मलूलपणे बसून रहाते. एकदा लिंबाच्या झाडावर लाईम जातीच्या फुलपाखराने कोष केला. काही दिवसानंतर कोष काहीसा काळपट झाला अर्थात दुसऱ्या दिवशी ते फुलपाखरू कोषातून बाहेर येण्याची ती लक्षणे होती. मी पहाटेपासून कोषावर लक्ष ठेवून बसलो होतो. मात्र कोषातून छानसे पिवळ्या, काळ्या रंगाचे फुलपाखरू बाहेर यायच्या ऐवजी अतिशय बारक्या काळ्या रंगाच्या माश्या एका छोट्या भोकातून बाहेर यायला लागल्या. त्या एका कोषातून २७ परोपजीवी माश्या त्या सकाळी बाहेर आल्या आणि मला मात्र फुलपाखराऐवजे त्या छोट्या माश्यांचीच बाहेर येतानाची अनेक छायाचित्रे मिळाली.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></p></div></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-62703850333296074902009-01-09T11:06:00.000+05:302009-01-09T11:13:20.971+05:30<div align="justify"><div align="justify"><span style="font-size:130%;"><span style="color:#6600cc;">राजबिंडा ब्लॅक राजा.</span></span><br />एप्रिल, मे महिना आला की उन्हाची तलखी वाढायला लागते. आपल्या इकडच्या पानगळीच्या जंगलात जाताना दहावेळा विचार करावा लागतो कारण सर्वच मोठ्या झाडांची पाने गळून गेलेली असतात आणि लहानसहान खुरटी झुडपे, गवत पुर्ण वाळून गेलेले असते. <span class="">पक्षिनिरिक्षणासाठी<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwSQmdaOtmwowK-sQBpEMZwK1LfEwSRw4gxBZVugZxNTP0mrJD8tnz6cVO9BsLn5pOUXH58uUxdkVHNdR3MzByA8TivZmig-gBM0SkA9g_lYGO6rNFZX-QsEXtddy7OzpL8PkDjw/s1600-h/Black+Rajah+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5289164462816825042" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 234px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwSQmdaOtmwowK-sQBpEMZwK1LfEwSRw4gxBZVugZxNTP0mrJD8tnz6cVO9BsLn5pOUXH58uUxdkVHNdR3MzByA8TivZmig-gBM0SkA9g_lYGO6rNFZX-QsEXtddy7OzpL8PkDjw/s320/Black+Rajah+01.jpg" border="0" /></a></span> आणि फुलपाखरांसाठी मात्र हा उत्तम काळ असतो. वाळक्या बिनपानांच्या झाडांत रंगीबेरंगी पक्षी सहज दिसतात. अगदी त्यांच्या आवाज आला आला तरी पर्णहीन झाडांवर त्यांना शोधणे सोपे जाते. या पक्ष्यांबरोबरच फुलपाखरांकरतासुद्धा हा काळ योग्यच असतो. बऱ्याच ओढ्यांच्या जागा, धबधब्यांच्या ठिकाणे वाळायला लागलेली असतात. पाण्याचे प्रमाण कमी असते आणि काही ठिकाणी चिखल सुकायला लागला असतो. हेच ठिकाण ह्या फुलपाखरांकरता योग्य असते. खुपशा फुलपाखरांच्या जातीतील नर अश्या ठिकाणी "चिखलपान" करायला एकत्र जमतात. एकत्र म्हणजे अक्षरश: ती शेकड्याने एकत्र, एकाच ठिकाणी जमलेली असतात. फुलपाखरांची वास घ्यायची क्षमता जबरदस्त असते आणि याच कारणामुळे ती जास्त मध असलेल्या फुलांवर लगेच आकर्षित होतात. याच मुळे ती या ओलसर चिखलावर पण आकर्षित होतात. ह्या चिखलात त्यांना पोषक अशी क्षारद्रव्ये मिळतात जी त्यांना फुलांतील मधापासून मिळत नाहीत.<br />बऱ्याच वेळेला नेहेमी जलद उडणारी फुलपाखरे यावेळी चिखलपान करताना आपल्याला अगदी शांत बसलेली आढळतात. याचबरोबर इतर वेळी न आढळणारी पण याच वेळेस दिसणारी स्पॉटेड स्वोर्डटेल, ब्लॅक ऍंगल अशी फुलपाखरे दिसतात. या सगळ्या फुलपाखरांबरोबर <span class=""><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHdpPtB3-VEnyvNmqvuIZPzFV7LqaYF60jGw0dAYyvWEhaJirIE-QcyZco6J_bMFUT2xWOCD3qmhTuRS5sC0zhx3d3d5g438DXZc69x2-zCqyvBo4VIYZIVXd1QvgLZTBy7v5Bow/s1600-h/Black+Rajah+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5289164467476182658" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 253px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHdpPtB3-VEnyvNmqvuIZPzFV7LqaYF60jGw0dAYyvWEhaJirIE-QcyZco6J_bMFUT2xWOCD3qmhTuRS5sC0zhx3d3d5g438DXZc69x2-zCqyvBo4VIYZIVXd1QvgLZTBy7v5Bow/s320/Black+Rajah+02.jpg" border="0" /></a>माझी</span> नजर कायम शोधत असते ती "राजा" फुलपाखरांना. आपल्याकडे "टॉनी राजा" आणि "ब्लॅक राजा" असे दोन प्रकार दिसतात. दोघेही भन्नाट वेगाने उडणारे आणि बघता बघता होत्याचे नव्हते होणारे. ही फुलपाखरे तशी सहसा शहरात दिसत नाहीत. घनदाट जंगलांमधेच दिसली तर फार कमी वेळा दिसतात. या दोनही राजांना अतिपक्व फळे, मादक द्रव्ये, कुजलेली फळे / मांस यांची फार ओढ असते. त्यामुळे असे काही पदार्थ असतील तर त्यावर ती लगेच आकर्षित होतात आणि अश्या वेळेस त्यांचे छान छायाचित्रण होऊ शकते. हे ब्लॅक राजा फुलपाखरू खरोखरच राजा नावाला साजेसे असते. त्यांचे खालचे पंख चमकदार पांढऱ्या, राखी रंगाचे असतात आणि त्यावर निळसर झळाळी असते. ह्या पांढऱ्या रंगावर उठावदार पिवळ्या रंगाचे ठिपके असतात. वरून मात्र हे फुलपाखरू काळसर रंगाचे असून त्यावर ठळक पिवळ्या रंगाच्या ठिपक्यांच्या रांगा असतात. सर्वात आकर्षक आणि राजाला शोभणाऱ्या म्हणजे याच्या खालच्या पंखांवर दोन दिमाखदार शेपट्या असतात. ज्या त्याच्या राजबिंड्या रूपात कायम भर घालतात. त्याच्या भन्नाट उडण्याच्या वेगामुळे आणि निसर्गाशी समरूप होणाऱ्या रंगामुळे ते एरवी पटकन दिसून येत नाहीत.<br />गेल्या वर्षी आम्ही नेलेल्या "फ्रुट बेट" वर एक ब्लॅक राजा आकर्षित झाले आणि आम्हाला त्याची बरीच छायाचित्रे मिळाली. मात्र या वर्षी माहिम निसर्ग उद्यानात माझ्या नेल्सन नावाच्या मित्राला एका झाडावर ७ ब्लॅक राजा एकाच ठिकाणी टिपता आले. त्याचे ते छायाचित्र अप्रतिम होते पण लगोलग आम्ही येऊरला गेलो असताना आम्हाला <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7owrKcMa1aWU8TclRbFDXZ0IOVb_fj6BHNAgp42Tz_azF0VWlL5xkski3LyAB4tTliQmXng_tPZNFPUfBvsBN_H37nnm8AOuwonhzEoUMSHtv9-_B_vXn_66QhYR4oyAKLJFGwg/s1600-h/Black+Rajah+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5289164474960910834" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 238px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7owrKcMa1aWU8TclRbFDXZ0IOVb_fj6BHNAgp42Tz_azF0VWlL5xkski3LyAB4tTliQmXng_tPZNFPUfBvsBN_H37nnm8AOuwonhzEoUMSHtv9-_B_vXn_66QhYR4oyAKLJFGwg/s320/Black+Rajah+03.jpg" border="0" /></a>एक ब्लॅक राजा आकर्षित झालेले दिसले त्याचे छायाचित्रण करत असतानाच अजून दुसरे दोन ब्लॅक राजा आले आणि त्याच जागी बसले आणि मग मलासुद्धा एकाच वेळी तीन तीन ब्लॅक राजांची छायाचित्रे मिळाली. ती त्यांच्या रसपाना एवढी दंग होती की मी त्यातल्या एकाला हळूच बोटावर घेतले तरी त्याला त्याचे काही भान नव्हते. इतरांनी त्याची माझ्या बोटावर अगदी जवळून छायाचित्रे घेतल्यावर मी त्याला माझ्या मित्राच्या बोटावर सरकावले तरीही ते तिथेच स्थीर होते. इतरवेळी सुसाट वेगाने जाणारे हेच ते फुलपाखरू ह्यावर विश्वास बसत नव्हता. या नंतर तर तो मित्र त्याच्या कॅमेरात त्या फुलपाखराचे छायाचित्रण करताना त्याच्या लेन्समधे त्या ब्लॅक राजाचे प्रतिबिंब आणि पुढे ते बोटावरचे फुलपाखरू असेही छायाचित्र मला मिळवता आले.<br />युवराज गुर्जर.<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a> </div><br /></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-8976963585602529602009-01-06T13:35:00.000+05:302009-01-09T21:31:17.367+05:30<div align="justify"><p align="justify"><span style="font-size:130%;color:#6600cc;">फुलपाखराशी झटापट.</span><br />सगळे कोळी मांसाहारी असतात आणि बऱ्याच प्रकारचे किटक हे त्यांचे मुख्य भक्ष्य असते. पण वेळप्रसंगी ते इतर कोळी एवढेच नव्हे तर त्यांच्याच जातीतील अशक्त कोळ्यांवरसुद्धा ताव मारायला पुढेमागे बघत नाहीत. सर्वसाधारणपणे कोळी जरी असले लहानसहान भक्ष्य खात असले तरी काही जातीचे कोळी हे बेडूक, सरडे, उंदीर <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8w7RbfC0xRovDOg9nyS8Kq6h1NEqu6ji54Yko2VFCsVaYtdA-YXIsM4VU5y0xQL1hgXvtGu3GcR9MPXK5ugbswYgu08t82wcezjuKj-49PqmduOmvHD6Cv3ixR70QB67AAcPoGw/s1600-h/Spider+n+Butterfly+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5288089864264530770" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 245px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8w7RbfC0xRovDOg9nyS8Kq6h1NEqu6ji54Yko2VFCsVaYtdA-YXIsM4VU5y0xQL1hgXvtGu3GcR9MPXK5ugbswYgu08t82wcezjuKj-49PqmduOmvHD6Cv3ixR70QB67AAcPoGw/s320/Spider+n+Butterfly+03.jpg" border="0" /></a>आणी लहान पक्ष्यांचीसुद्धा शिकार करतात. कोळ्यांचे तोंड हे फक्त द्रव पदार्थ पिण्याकरता खास बनलेले असते. भक्ष्याच्या शरीरातील सर्व जीवनरस हा त्याच्या खास मुखावयातून शोषला जातो. अर्थातच हा द्रव पदार्थ ते पीत असल्यामुळे त्यांना खास वेगळे असे पाणी अगदी कमी लागते. कोळी जरी खादाड असले तरी प्रसंगी मोठ्या काळाकरता ते सहज उपास सोसू शकतात. कोळी त्यांच्या धारदार आणि तिक्ष्ण सुळ्यांनी भक्ष्याच्या शरीरात विष पसरवतात आणि त्यांना बेशुद्ध करून मग त्यांच्यावर ताव मारतात.<br />जाळे विणणाऱ्या कोळ्यांमधे जेंव्हा जाळ्यात किटक सापडतो तेंव्हा कोळी आधी खात्री करू घेतो की ते त्याच्यासाठी योग्य खाद्य आहे की नाही. जर एखादी विषारी गांधीलमाशी सारखी माशी कोळ्याच्या जाळ्यात अडकली तर कोळी सावधपणे जाउन, तीच्यामधे योग्य अंतर ठेवून तीला जाळ्यातून हळूहळू सोडवण्याच्या प्रयत्न करतो. बऱ्याच वेळेला चविष्ट नसलेले किटक किंवा विषारी, अखाद्य फुलपाखरे जाळ्यार अडकतात तेंव्हासुद्धा त्यांना न चावता त्यांना हळूहळू जाळ्यातून सोडवण्याचा तो प्रयत्न करतो. यामुळे त्याचे उपयोगी रेषमाचे धागे आणि विष <span class="">यांची<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZOvQvqkfMwsm3EYjV6daJzUdmjE6M5t5e1hK_1UvbibqpxkZZDNayKJsvmBOMNCYaR3sZLi_4-ddG6MbmA-4v0YCQ4Qyffs9IXfzQm2u32Mf26pQolYDmuS4rM9c0GTFwzmWvAw/s1600-h/Spider+n+Butterfly+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5288089858658144898" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 250px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZOvQvqkfMwsm3EYjV6daJzUdmjE6M5t5e1hK_1UvbibqpxkZZDNayKJsvmBOMNCYaR3sZLi_4-ddG6MbmA-4v0YCQ4Qyffs9IXfzQm2u32Mf26pQolYDmuS4rM9c0GTFwzmWvAw/s320/Spider+n+Butterfly+02.jpg" border="0" /></a></span> बचत होते. खाण्याजोग्या फुलपाखरांना मात्र लगेचच दुसऱ्या प्रकारच्या जाळ्याने वेटोळे घातले जातात आणि नंतर सावकाश भुख लागल्यावर त्याच्यावर ताव मारला जातो.<br />कुठल्या जातीचा किटक जाळ्यात सापडला आहे याच्यावरूनसुद्धा त्याला कुठे आणि कसे चावे घ्यायचे हे ठरलेले असते. गांधीलमाशी असेल तर तीला डंख करणारा काटा पोटाला असतो, तिथे चावा घेतला जातो. मधमाशी असेल तर तीच्या तोंडाचा चावा घेतला जातो. लाथा मारणारा नाकतोडा असेल तर त्याच्या लांब पायाचा चावा आधी घेतला जातो. पण त्याच वेळेला जर पतंग किंवा घरमाशी असे निरूपद्रवी भक्ष्य असेल तर थेट त्याच्या धडाचा आधी चावा घेतला जातो. जाळे बनवणारे कोळी अश्या प्रकारे शिकार करतात पण फुलात लपून रहाणारा "क्रॅब स्पायडर" हे त्याच्या रंगामुळे आजूबाजूला मिसळून जातात आणि मग तीथे आकर्षित होणाऱ्या किटकावर हल्ला करतात. जमीनीवर रहाणारे कोळी धावत जाउन, उडी मारून इतर किटक, मुंग्या ह्यांना पकडून त्यांची शिकार करतात.<br />बऱ्याच वेळेला फुलपाखरांचे छायाचित्रण करताना त्यांच्यावर ताव मारणारे, त्यांची शिकार करणारे कोळी बघायला मिळतात. <span class="">येऊरच्या<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhUPcmO7-JUWoft6BruVyUzLXPUKvpyIU43UY3bV3uEBDS6frMafsFAgAY-CSsz3O1JkE5_8FY_IBOhtwVpP3kyNtJZOqEQ_HVPWnTOa-undAnlx8jF0V0ZDRbbGBL88CPbvtyv7w/s1600-h/Spider+n+Butterfly+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5288089853966420738" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 242px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhUPcmO7-JUWoft6BruVyUzLXPUKvpyIU43UY3bV3uEBDS6frMafsFAgAY-CSsz3O1JkE5_8FY_IBOhtwVpP3kyNtJZOqEQ_HVPWnTOa-undAnlx8jF0V0ZDRbbGBL88CPbvtyv7w/s320/Spider+n+Butterfly+01.jpg" border="0" /></a></span> जंगलात सुंदर, रंगीबेरंगी "कॉमन जझबेल" या फुलपाखराचे छायाचित्रण करत होतो. अचानक ते फुलपाखरू घाणेरीच्या झुडपात बांधलेल्या मोठ्या "जायंट वूड स्पायडर"च्या जाळ्यात अडकले. त्या कोळ्याची भलीमोठी मादी जाळ्यावर त्या फुलपाखराच्या धडपडीची स्पंदने जाणवून लगेचच धावून आली आणि काही सेकंदातच त्याला दुसऱ्या चिकट रेषमाच्या धाग्यांनी वेढून टाकले. फक्त काही सेकंद चाललेला हा शिकारीचा खेळ खरोखरच थरारक होता. दुसऱ्या छायाचित्रात दिसणारे "ग्लासी टायगर" जातीचे फुलपाखरू फुलावर आकर्षित झाले होते पण त्याची हालचाल थोडी वेगळी जाणवत होती. जवळ जाउन निरीक्षण केले तेंव्हा कळले की त्या फुलाच्य खाली "क्रॅब स्पायडर" लपला होता आणि त्याने त्या आकाराने बऱ्याच मोठ्या असलेल्या फुलपाखराला पकडले होते. काहे सेकंदातच त्या फुलपाख्रराच्या शरीरातील सर्व जीवनरस शोषून घेतला आणि फोलकटासारखे उरलेले त्याचे पंख खाली सोडून दिले.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></p><br /></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-6660549258222660252009-01-05T13:40:00.000+05:302009-01-09T21:31:17.368+05:30<div align="justify"> <span style="font-size:130%;color:#6600cc;">चिमुकल्यांचे स्थलांतर.</span><br />स्थलांतर म्हटले की आपल्याला पक्षी स्थलांतर लगेचच आठवते. आज जगात बरेच पक्षी, मोठे प्राणी, मासे स्थलांतर करतात पण अतिशय चिमुकली, नाजुकशी फुलपाखरेसुद्धा स्थलांतर करतात हे बऱ्याच जणांना कदाचित नवीन असेल. लहान आणि नाजुकसुद्धा असणारे हे किटक प्रचंड <span class="">लां<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4iMFYDGPPwrbz3H9tLAXA8JqJtLx4fW_T_5-w9hp7DJWn3KHFa-bzFOC9fJUhpbW50BAncREeiB5xfGLWtH8973PAs7xu-IEgPpMJMITjvNwFuGQIlUqLW7eH_HX3vUL8hpe-Cw/s1600-h/Butterfly+Migration+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5287723687088287138" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 242px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4iMFYDGPPwrbz3H9tLAXA8JqJtLx4fW_T_5-w9hp7DJWn3KHFa-bzFOC9fJUhpbW50BAncREeiB5xfGLWtH8973PAs7xu-IEgPpMJMITjvNwFuGQIlUqLW7eH_HX3vUL8hpe-Cw/s320/Butterfly+Migration+03.jpg" border="0" /></a>ब</span> अंतराचेसुद्धा स्थलांतर सहजासहजी करतात. पण तरीसुद्धा पक्ष्यांचे स्थलांतर आणि फुलपाखरांचे स्थलांतर यात थोडा फरक आहेच. पक्ष्यांचे स्थलांतर <span class="">दु<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPG2GopAIfnNhYIUcrZ-0DKwJP92Y4VZuutKoUqjVpXIiRp0d_JjWuD2KJ5ws4TDgdufRAB_DxUV5X7IvrjPH7USWzMCUpbNBMV0bgDY8rQ0JPca1x42Xn2poohXVScrSDIAgasw/s1600-h/Butterfly+Migration+01.jpg"></a>मार्गी</span> असते तर फुलपाखरांचे एकमार्गी असते. पक्ष्यांसारखी फुलपाखरे परत त्यांच्या जन्मस्थळाला भेट देत नाहीत. पण तरीसुद्धा ही नाजुकशी फुलपाखरे त्यांच्या आयुष्यात एकदाच स्थलांतर करतात आणि हे अंतर अगदी २ कि.मी. पासुन ३००० कि.मी. पर्यंत लांब असू शकते. तापमानातील आणि आर्द्रतेतील बदल, अन्नझाडांची कमतरता आणि अचानक वाढणारी संख्या ही फुलपाखरांच्या स्थलांतराची मुख्य कारणे असू शकतात असा तज्ञांचा अंदाज आहे.<br />पक्ष्यांमधे अथवा प्राण्यांमधे स्थलांतराचा अभ्यास करणे तसे सोपे असते कारण <span class="">एकतर<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7CFHuj-2Yh9FCPJoz2nCdZiGSbAdB60LJxyAMmDUGOlwW7cQFLOHsui-QT1v4f279_VAlQSw-_5LQEPtnLqweDfX8WehdKXO9K_Jq1ucrK56UYVmvUXsVsqtuwWFEWKnbYMfviA/s1600-h/Butterfly+Migration+03.jpg"></a></span> ते आकाराने मोठे असतात, त्यांचे आयुष्य जास्त असते आणि दरवर्षी नित्यतियमाने ते त्याच त्याच जागी परत येतात. पण फुलपाखरांचे आयुष्य कमी असते, जी पिढी दक्षिणेकडे स्थलांतर करून अंडी घालते ती तिथेच मरते. त्यांची पुढची पीढी परत उत्तरेकडे उडत येते. या स्थलांतराच्या उड्डाणाकरता ही फुलपाखरे सहसा एकाचे दिशेने दोन भौगोलीक भागात उडतात. सहसा ही उड्डाणे दिवसा आणि त्यातसुद्धा ज्या दिवशी सुर्यप्रकाश चांगला <span class="">असे<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIk7pOK0bGSM42ZMq8vRuwVOaB8SDLFnA7GbYsrKU8RyB34FwZmLfr83UTQ-cPxXbZNJuPDEY78tzYsA2XsX038EPTe_GwKCU03kzXC2PMsgqpIXqD532kv4ZorrO9Vp-aBLE4FQ/s1600-h/Butterfly+Migration+02.jpg"></a>ल</span> त्या दिवशी होतात. या सुर्यप्रकाशामुळे त्यांना उडण्याकरता योग्य ती उर्जा मिळते. या स्थलांतराकरता फुलपाखरे एकत्र कशी जमतात, कुठल्या दिशेने उदायचे हे कसे ठरवतात आणि जाण्याच्यी ठिकाणी त्यांच्या अळ्यांना भरपुर अन्नझाडे उपलब्ध आहेत की नाही हे त्यांना कसे कळते याचे कोडे काही अजुन पर्यंत उलगडलेले नाही.<br />आपल्या भारतातसुद्धा दोन प्रकारचे फुलपाखरांचे स्थलांतर बघायला मिळते. पहिल्या प्रकारात एकाच जातीची हजारो फुलपाखरे एकाच दिशेने उडताना दिसतात. यामधे मिल्कवीड आणि व्हाईट्स जातीची फुलापाखरे जास्त असतात. हा उडण्याचा काळ किंवा हंगाम अनिश्चीत असतो. <span class="">दुस<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRSuUm7GFr6ElGjpftZt3qSK12Lge95cN14B-wzdANmQBHTvVBESuzL32AEb4xx9gnm-5JO4EVsOx4hGccDwPMXTIzN-pi51RUgjYmYt3rPymkS0djs9ROLb5s7zh-lfRDRz-Xzw/s1600-h/Butterfly+Migration+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5287723678610195298" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 238px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRSuUm7GFr6ElGjpftZt3qSK12Lge95cN14B-wzdANmQBHTvVBESuzL32AEb4xx9gnm-5JO4EVsOx4hGccDwPMXTIzN-pi51RUgjYmYt3rPymkS0djs9ROLb5s7zh-lfRDRz-Xzw/s320/Butterfly+Migration+02.jpg" border="0" /></a>ऱ्या</span> प्रकारात हवामानात प्रतिकुल बदल झाल्यामुळे फुलपाखरे दुसरीकडे जातात. या प्रकारात सहसा त्यांची संख्या कमी असते आणि ही डोंगराळ प्रदेशातून खालच्या बाजूस उडतात. अतिथंड हवामान किंवा प्रचंड पाउस हेच याचे मुख्य कारण असते. आज भारतात जवळपास ६० जातीची फुलपाखरे स्थलांतर करतात अशी नोंद आहे. यात प्रामुख्याने कॉमन क्रो, स्ट्राईप्ड टायगर, ब्लु टायगर, डार्क ब्लु टायगर, पी ब्लु, कॉमन अल्बाट्रॉस या जाती आहेत. आज परदेशात फुलपाखरांच्या स्थलांतराच्या वेळी फुलपाखरांचे तज्ञ अक्षरश: ग्लायडर विमान घेउन त्यांचा मागोवा घेतात. पण सध्यातरी आपल्याकडे अश्या सोयीही नाहीत आणि असे लोकही नाहीत. तरीसुद्धा अगदी अलीकडे दक्षिण भारतात यावर जोरात काम सुरू झाले आहे आणि लवकरच त्या अभ्यासाचा, नोंदींचा आपल्या सर्वांना फायदा होइल.<br />आज भारतात या फुलपाखरांच्या स्थलांतराच्या अभ्यास न झाल्यामुळे त्यांची काही ठोस दिशा, वेळ आणि काळ आपल्याला माहित नाही. त्यामुळे या स्थलांतरचे छायाचित्रण म्हणजे मोठे <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzR734LUTPQtcu-WMmaTelwhkucrIK-VaxrA6RPs_8fKWVZ9U9RwyGLEvOqZyvl8pBzfG5o0jN_N6L_1T73FVaAzWUahbUF1qwQDvJXaIJs2VHUJa6xztDsPdyLPV4ivh8O3Rlyg/s1600-h/Butterfly+Migration+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5287723675225706034" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 227px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzR734LUTPQtcu-WMmaTelwhkucrIK-VaxrA6RPs_8fKWVZ9U9RwyGLEvOqZyvl8pBzfG5o0jN_N6L_1T73FVaAzWUahbUF1qwQDvJXaIJs2VHUJa6xztDsPdyLPV4ivh8O3Rlyg/s320/Butterfly+Migration+01.jpg" border="0" /></a>कठिणच काम आहे. पण जर का तुम्ही हिवाळ्यात जंगलात फिरायला गेलात आणि तुम्हाला यदाकदाचीत ही स्थलांतर करणारी फुलपाखरे दिसली तर मात्र त्यांचे छायाचित्रण करायचा मजा येते. याचे कारण एरवी आपल्याला एखाद दुसरे फुलपाखरू दिसते पण यावेळी मात्र हजारो फुलपाखरे एकाच वेळेस त्या जागी आपल्याकरता उपलब्ध असतात आणि या हजारो उडणाऱ्या, बसलेल्या फुलपाखरांपैकी कोणाचे छायाचित्र काढू ? असाच प्रश्न कायम पडतो. एकाच झाडावर बसलेली अगदी शेकडो फुलपाखरे मी आंबोली, वेळास, फणसाड, येऊर येथे बघीतली आहेत. त्यांच्या अगदी जवळ गेल्यावर त्यातली बरीचशी उडतात पण तरीसुद्धा तुमच्या "फ्रेम"मधे १०/१२ फुलपाखरे तरी हमखास येणारच.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-83212429275033993112009-01-01T15:14:00.000+05:302009-01-09T21:31:17.368+05:30<p align="justify"><span style="font-size:130%;color:#6600cc;">या कोषामागे दडलय काय ?</span><br />काही किटक त्यांच्या आयुष्यामधे संपुर्ण अवस्थांतर करतात. याचा अर्थ असा की त्यांच्या अयुष्यातील एकंदर जीवन अवस्थांमधली कुठलीही अवस्था दुसऱ्या अवस्थांसारखी नसते. या किटकांची लहान पिल्ले ही त्यांच्या पालकांपेक्षा आकाराने, रंगाने, रूपाने एकदम वेगळी दिसणारी असतात. फुलपाखरांच्या आणि पतंगांच्या बाबतीत असेच घडते. फुलपाखराची मादी अंडी घालते ती अंडी एकदम वेगवेगळ्या आकाराची, रंगाची असतात. त्यानंतर त्यातून बाहेर येणारी अळी ही तर वेगळेच रंग असलेली असते. ही अळी वाढता वाढता पाच <span class="">वेळा</span> कात टाकते आणि त्यानंतर तीचा वेगळ्याच आकाराचा, रंगाचा कोष होतो. हा कोष मात्र बिलकुल वाढत नाही आणि हालचालही करत नाही. काही दिवसानंतर या कोषातून एक सुंदर, नाजूक पण वेगळ्याच रंगाचे फुलपाखरू बाहेर येते. <img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286581749797757890" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 223px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjFuO8N1xu8bx9bcMp096ujcXVKQw5eZ9-a0nFh8UIAHg_f-5JuBLAvICdhRKFIPqfLX5yBGpbdko6doKz4jf5WdwJpC-qatXoreuyqxwHnRhtZy6F-3uns_QIUBZXSwtmeJBZVhg/s320/Tawny+Coster+06.jpg" border="0" /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286588190597152114" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 308px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidClqUm5JyqIulfUQCTzXLIm6VojHcjli81HVr0cj0_eaJp19hW4Dghc7NyYZkkiawWiWL2h2EMGjoOYZtACN8Q9XCyTse82eUFPYNe7q21aaquXSsgVFxWJCrXXMFKFCyNGAlEw/s320/Tawny+Coster+05.jpg" border="0" /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286581748122879730" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 318px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh87tKC3cxkM9L6DBu5Svs5eUiTE4GgydtaOFRrijAnFfyyARBBkahU7dzpKH38wuLHb0BHlRG4JnbHX1Axk7DvAvsl54gY_HcbKY_Qr58jy_wCOZl74tFSDGee68lIAjzMb0KZvg/s320/Tawny+Coster+04.jpg" border="0" /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286581746857851378" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 304px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh82gB0sX3nr6V10yC8wRpwTpoHdFlyPKVZbXeXdWqnM4M_FGrj1am52gRhJ1G5tqs8huhpXU66yeMp7ug7aOFqGcq1hUt3WNobW7cgUim6Gl0z-8VTp5l73hSBvRFGGLCwDWItqg/s320/Tawny+Coster+03.jpg" border="0" /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286581742319755618" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 302px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2I4CLbuRPb3KW9qBOxCK9KQkUYl8aIfbqlG9dNcuO3ZLXcUVJDTZMRkX_nL0Wa1xLZN6OceAQ9Ppcf784CCVsx5Ae02L1YfR1gp_kL1vfVICDqtk0om5eUHb3yOwZNcx3BoyNiQ/s320/Tawny+Coster+02.jpg" border="0" /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286581738441386594" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 281px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIXJbWrAvHgYjziF_bcMNthLWe7j6MvPhoFISFiAKO-vXBnNzhIH6ftIsWTigW3Jr9u_vTDYvH5hKmOC-PGopju_-QIOJmUlGgEaUqppoM8ULyLs7i7_OskNDqS6WOVmj_58i4-g/s320/Tawny+Coster+01.jpg" border="0" /><br />असेच हे "टॉनी कोस्टर" फुलपाखरू नुकतेच कोषातून बाहेर येत आहे. याचा रंग त्याच्या काटेरी, लालसर तपकीरी अळीपेक्षा कीतीतरी वेगळा आहे. जरी याचे पंख पुर्ण उलगडलेले नाहीत, सुकलेले नाहीत तरी त्याचा रंग पिवळसर भगवा आहे आणि त्यावर पांढरे, काळे ठिपके आहेत हे स्पष्ट दिसत आहे. साधारणत: महिन्याभरापुर्वी हे एक अतिशय बारके पिवळसर अंड्याच्या स्वरूपात होते. त्यानंतर त्यातून अळी बाहेर आली आणि तीने तीच्या कवचावरच उच्च प्रतीच्या प्रथीनांकरता ताव मारला. या जातीची फुलपाखरे कृष्णकमळाच्या वेलीवर मोठ्या संख्येने अंडी घालतात. बऱ्याच वेळा त्यातून एकाच वेळेस अळ्या बाहेर येतात आणि त्याच पानावर काही काळ रहातात. या वेळेस त्या पानाचा वरचा नाजूक पापुद्रा खाउन ते दिवस काढतात. काही दिवसानंतर मात्र त्या स्वतंत्र, वेगळ्या होऊन नवीन पानावर जातात आणि एकट्या रहातात. ही लालसर काळपट दिसणारी अळी प्रचंड खादाड असते आणि अक्षरश: पानामागून पान आणि फांदीमागून फांदी संपवत जाते.<br />यांचा कोष मात्र दिसायला अतिशय सुंदर असतो. फांदीवर लटकणारा हा कोष जेमतेम पाउण इंचाएवढा लांब असतो. याचा रंग परत वेगळा आणि फिकट गुलबट, पांढरा असतो आणि त्यावर काळ्या रेघांची नक्षी असते. त्यावर भगवे बारीक ठिपकेसुद्धा असतात. अंदाजे ७/८ दिवस हा कोष वेलीवर उलटा लटकत असतो. ज्या दिवशी फुलपाखरू बाहेर येणार त्याच्या आदल्या दिवशी हा कोष काळपट होतो. त्याचे बाह्याआवरण पारदर्शक होते आणि आतल्या पंखांचा रंग, आणि अवयव स्पष्ट दिसू लागतात.<br />बदलापुरला मला ह्या फुलपाखराचा संपुर्ण जीवनक्रम एका दिवसात एकाच वेळेस अचानक दिसला. कृष्णकमळाच्या वेलीचा एक मोठा मांडव होता. तिथे एका ठिकाणी कोषातून नुकतेच फुलपाखरू बाहेर आले होते. नंतर आजूबाजूला बारकाईने बघीतले तर काही पानांवर पिवळसर अंड्यांचे पुंजकेच पुंजके मला दिसले. काही पानांवर अर्धी अंडी शाबूत होती तर अर्ध्या अंड्यातून अळ्या नुकत्याच वळवळत बाहेर आल्या होत्या. इतर काही पानांवर वेगवेगळ्या अवस्थांमधील अळ्या, वेगवेगळ्या आकारात होत्या. काही काही अळ्यांनी नुकतीच कात टाकलेली होती आणि त्यांचे चमकदार रंग आणि बाजूला जुनी कातही तशीच दिसत होती. पलीकडे एका फांदीवर ह्या जातीच्या फुलपाखरांची जोडी मिलनावस्थेमधे दिसली. मांडवाच्या खालच्या बाजूला एक मादी आपले पोट वळवून अंडी घालतानासुद्धा दिसत होती. एकाच दिवशी ह्या फुलपाखरांच्या सर्व अवस्था आणि जिवनक्रम एकाच ठिकाणी दिसणे म्हणजे खरोखरच नवलाची गोष्ट होती.<br />नंतर यातला कोष घरी आणून त्यातून फुलपाखरू बाहेर येतानाचे छायाचित्रण करायाला दिवाळीच्या दिवशी अक्षरश: पहाटे पाचला उठून बसलो. अंदाजे सव्वा सातच्या सुमारास हलकेच तो कोष फाटून ते फुलपाखरू बाहेर आले आणि त्याने पंखांची उघडमीट केली. त्यावेळेस ते पंख ओले आणि आक्रसलेले होते. ज्या क्षणाची मी दोन अडीच तास वाट बघीतली ते फुलपाखरू बाहेर येणे मात्र काही सेकंदातच पार पडले आणि जेमतेम काही छायाचित्रे मिळाली. अर्थातच एका स्थीर कोषातून ते चळवळे फुलपाखरू बाहेर येताना बघणे हा एक अविस्मरणीय अनुभव मला आणि माझ्या कॅमेरालाही होता.<br />युवराज गुर्जर.</p><p align="justify"><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a> </p>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-79974502770130434452009-01-01T08:11:00.000+05:302009-01-09T21:31:17.368+05:30<div align="justify"><span style="font-size:130%;color:#6600cc;">फुलपाखरांचा व्हॅलेंटाईन डे.</span><br />फुलपाखरे लहान, नाजूक आणि तशी अल्पायुषी असल्यामुळे त्यांना त्यांचा वंश पुढे वाढवण्यासाठी फार थोडा वेळ मिळतो. या थोडक्या वेळातच नराला योग्य त्या मादीला शोधून तीला स्वत:कडे आकर्षित करून मिलन करायचे असते. अर्थातच त्यामुळे त्याच्यासाठी त्याचा हा व्हॅलेंटाईन जरी "डे" नसला तरी हा काळ महत्वाचा असतो. आपल्या जातीच्या, योग्य आणि मिलनास तयार मादीला शोधण्यासाठी नर गोन मार्ग अवलंबतात. एक तर ते उंच फांदीवर जाउन टेहेळणी करतात. यामुळे ते आजुबाजुने जाणाऱ्या माद्यांवर लक्ष ठेवतात आणि <span class="">त्याच<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1I6u0iAECgBbkscJDsccC3Aa6DqmUWuhfhZAMhUcb0ueifgstVT0UcreG0emukikPWyQLr7ddYLfgO69z_fB6ZPSRNQs-Zs2TsmKNC7XV6zOevn2cdvUv_bZRow6n8oRBQjO4ag/s1600-h/Butterfly+Mating+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286229692084536706" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 222px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1I6u0iAECgBbkscJDsccC3Aa6DqmUWuhfhZAMhUcb0ueifgstVT0UcreG0emukikPWyQLr7ddYLfgO69z_fB6ZPSRNQs-Zs2TsmKNC7XV6zOevn2cdvUv_bZRow6n8oRBQjO4ag/s320/Butterfly+Mating+03.jpg" border="0" /></a></span> वेळेस दुसरा कोणी प्रतिस्पर्धी घुसखोर नर त्यांच्या या हद्दीत येत नाही ना हे सुद्धा पहातात. दुसऱ्या मार्गामधे नर आजुबाजुला जीथे त्याला माद्या मिळण्याची शक्यता वाटते त्या ठिकाणांना भेटी देत रहातात. जर का या दोनही मार्गांमुळे त्याला मादी दिसली तर त्याचे पुढचे काम सुरू होते. मादी दिसली की त्याचे अर्धे काम झाले असले तरी त्याला योग्य जात, लिंग, मादी मिलनास तयार आहे की नाही याची शहानिशा करावी लागते. त्याचप्रमाणे मादीसुद्धा नर मिलनास तयार असेल तर नर योग्य आकाराचा, उठावदार रंगाचा आणि वासाचा आहे की नाही हे पडताळून बघते.<br />प्रत्यक्ष बघून जरी नर मादी शोधत असला तरी बऱ्याच वेळेस त्यांच्या शरीरातून प्रसरण झालेल्या संप्रेरकांमुळे त्यांना योग्य तो "सिग्नल" मिळतो. या करता उडणारे नर आजुबाजुने जाणाऱ्या माद्यांच्या आसपास उडत रहातात. <span class="">यामुळे</span> मादीला संप्रेरकांचा वास येउन जर ती मिलनास तयार असेल तर थांबते आणि जवळपास उतरते. नर तीच्या आसपास उडत रहातो आणि तीच्या पंखांना, पायांना, स्पर्शीकांना स्पर्श करत रहातो. मादीने जर अनुकूल हालचाली केल्या तर तो तीच्या शेजारीच उतरतो. यानंतर त्यांचे प्रत्यक्ष मिलन घडून येते. मिलनाचा हा काळ अगदी अर्ध्या तासापासून ते २४ तासांपेक्षा जास्त असू शकतो. काही काही जाती सकाळी मिलन करणे पसंद करतात तर काही जाती दुपारी मिलन करतात. जर का या मिलन जोडीला धोका <span class="">जाण<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZBOu7zmsdY1SdkgCjvrx4O0aJhG6xdW6TyZwBGW4ZeE75WmNZfN7osRYrwm58CU-_Wr6daU5PZzU-CZXRzRG_Ytuh5LnkP8_ISqQ4n8WrIAMa-ZhAv0TLRVL1I0nx6BNfhjIAqA/s1600-h/Butterfly+Mating+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286229687459936258" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 285px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZBOu7zmsdY1SdkgCjvrx4O0aJhG6xdW6TyZwBGW4ZeE75WmNZfN7osRYrwm58CU-_Wr6daU5PZzU-CZXRzRG_Ytuh5LnkP8_ISqQ4n8WrIAMa-ZhAv0TLRVL1I0nx6BNfhjIAqA/s320/Butterfly+Mating+02.jpg" border="0" /></a>वला</span> तर सर्वसाधारणपणे मोठी असलेली मादी तशीच त्या अवस्थेत नराला घेउन उडत जाउन दुर सुरक्षीत ठिकाणी बसते. या मिलनानंतर मादीचे मुख्य काम असते ते योग्य असे अन्नझाड निवडून त्यावर अंडी घालण्याचे. काही जातीची फुलपाखरे एकेकटे अंडे घालतात त्यामुळे अर्थातच त्यांना बऱ्याच अन्नझाडांना भेटी द्याव्या लागतात. तर काही जातीची फुलपाखरे पुंजक्याने अंडी घालतात त्यामुळे त्यांचे एक दोन झाडांवरच काम निभावून जाते. बऱ्याच वेळेस या अन्नझाडांच्या आसपासच या माद्या आढळत असल्यामुळे बरेचसे नर सुद्धा या झाडांच्या आसपास त्यांच्याभोवती पिंगा घालताना आढळतात.<br />फुलपाखरांचे छायाचित्रण करताना जर का आपल्याला त्यांच्या सवयी माहित असतील तर आपल्याला त्यांची अधिक छान छायाचित्रे मिळू शकतात. एकदा नागलाच्या जंगलात हिवाळ्यात पहाटे गेलो असताना "कॉमन गल" जातीचा नर मादीच्या आसपास उडताना मला दिसला. बराच वेळ त्याने मादीच्या आसपास घिरट्या घालवण्यात घालवला. काही वेळानंतर जेव्हा त्याला समजले की मादी मिलनास तयार आहे तेंव्हा तो तीच्या अगदी बाजूस उतरला आणि त्यांचे मिलन सुरू झाले. अर्थात हे <span class="">असे<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdtIvRq8rnLz1_ldgGYK4rkR7k9SH9PWBaKqNj9fHhj24xI1kiyHUyD_JoL61atSxVxnPXRvw7sqMj1NV7C_GVsdVYgKvNYscs7HXdc_TSItt5IMKM8hmZP3OgrJ1jl_69BPMb6g/s1600-h/Butterfly+Mating+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5286229686590047378" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 213px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdtIvRq8rnLz1_ldgGYK4rkR7k9SH9PWBaKqNj9fHhj24xI1kiyHUyD_JoL61atSxVxnPXRvw7sqMj1NV7C_GVsdVYgKvNYscs7HXdc_TSItt5IMKM8hmZP3OgrJ1jl_69BPMb6g/s320/Butterfly+Mating+01.jpg" border="0" /></a></span> होणार हे मला माहित असल्यामुळे मी बराच काळ तीथे थांबून राहिलो आणि मला त्यांची बरीच वेगवेगळी छायाचित्रे मिळाली. मागे अरालमच्या अभयारण्यात एक भलामोठा "ब्लू मॉरमॉन" चा नर त्या जातीच्या मादीच्या कोषाबाहेर ती बाहेर येण्याची वाट बघत बसला होता. कोषाबाहेर मादी आल्यावर त्याला इतरत्र शोधाशोध न करता तीथल्या तीथे ती मिलनास आयती मिळणार होती. थोडा वेळ झाल्यावर अक्षरश: कोषातून बाहेर पडल्यापडल्या त्याने तीला मिलनास उद्युक्त केले आणि चक्क कोषाच्या वरच त्यांचे मिलन सुरू झाले. सोबतच्या छायाचित्रात अगदी झळाळणारी नवी कोरी मादी आणि नराची मिलन जोडी आणि खाली रिकामा कोष दिसत आहे. मात्र अशी छायाचित्रे मिळायला थोडेफार नशीब आणि त्यांचा अभ्यास असायला लागतो.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a> </div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-28510138754907215102008-12-31T13:47:00.000+05:302009-01-09T21:31:17.369+05:30<div align="justify"><p align="justify"><span style="font-size:130%;color:#6600cc;">नजाकतदार यामफ्लाय.</span><br />पावसाळा म्हणजे कीटक, फुलपाखरे, पतंग बघण्याचा सर्वात उत्तम काळ. काही काही फुलपाखरांच्या, पतंगाच्या जाती या आपण फक्त याच काळात बघू शकतो. ऍटलास पतंगासारखा जगातला सर्वात मोठा पतंगसुद्धा आपल्याला याच काळात आपल्या जंगलामधे सापडू शकतो. ग्रास डेमन, कॉमन रेड आय, यामफ्लाय यासारखी फुलपाखरे याच काळात आपल्याला दिसू शकतात. यामफ्लाय हे छोटे पण अतिशय आकर्षक आणि उठावदार असे फुलपाखरू आहे. याच्या पंखाची वरची बाजू लालसर भगवी असते आणि वरच्या पंखाच्या टोकाला काळा रंग असतो. पंखाची खालची बाजू पिवळसर भगवी असते आणि त्यांवर अंगभूत नक्षी असते. पंखाच्या शेवटी लांब <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPE45vHTZVBI_wK7Wpf_9VPxAqzcS7ADsEEAdFaFddRs_6dLL7nqWzfhwL67Y6-L_vFnEs55n6PJ9LCzaNYayGArJsUeQU7MsmxVOtLb_c9AbeS8nBraBHVhNbqyad1ciu35VkkQ/s1600-h/Yamfly+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285866091192006434" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 225px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPE45vHTZVBI_wK7Wpf_9VPxAqzcS7ADsEEAdFaFddRs_6dLL7nqWzfhwL67Y6-L_vFnEs55n6PJ9LCzaNYayGArJsUeQU7MsmxVOtLb_c9AbeS8nBraBHVhNbqyad1ciu35VkkQ/s320/Yamfly+02.jpg" border="0" /></a>शेपट्या असतात. यांच्या टोकाला पांढरा रंग असतो आणि त्या शेवटी वळलेल्या असतात. वाऱ्याच्या झुळकीबरोबर त्यांची हालचाल होत असते आणि याच कारणाकरता त्यांचे भक्षक सहज फसून डोके समजून शेपटीवर हल्ला चढवतात. यांची उडण्याची पद्धत संथ, हळू आणि जमीनीलगत असते. जंगलातील रस्त्याच्या आसपासच्या कमी उंचीच्या झाडाझूडपांवर ही एकेकटी उडताना दिसतात. यांच्या अळ्या फिकट हिरव्या रंगाच्या आणि त्यांच्या अन्नझाडाच्या कोवळ्या पानासारख्या दिसतात. याम या कोरफडीसारख्या झाडाचे कोवळे कोंब आणि स्माईलेक्सच्या वेलीवर या अळ्या वाढतात. या अळ्यांना एका विशिष्ट्य लाल, मोठ्या मुंग्यांकडून संरक्षण मिळते.<br />मुंग्या ह्या खऱ्यातर फुलपाखरांच्या अळ्यांच्या प्रमूख शत्रू, पण ह्या "लायसँनीड" किंवा "ब्लु" वर्गाच्या फुलपाखरांच्या अळ्यांचे खास प्रकारचे सहजीवन बऱ्याच जातीच्या मुंग्यांबरोबर असते. ह्या सहजीवनामध्ये बरेच वेगवेगळे प्रकार आहेत. काही जातींअध्ये अळ्यांकडून मुंग्याना एक मधासारखा गोड द्राव मिळतो आणि त्याबद्दल मुंग्या त्यांचे संरक्षण करतात. तर काही जातींअध्ये ह्या अळ्या चक्क त्या मुंग्यांच्या पिल्लांचा अन्न म्हणून वापर करतात. जेंव्हा ह्या अळ्यांचा आकार वाढत जातो तेंव्हा त्यांच्या ग्रंथीमधून गोड द्राव स्त्रवण्याचे प्रमाण वाढत जाते. त्याचबरोबर त्यांना मुंग्यांकडून मिळणारे लक्ष आणि संऱक्षण पण वाढत जाते. <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSEyaXPwiiY-8hSsVuh1KqEcccPwfw_um-5-wgI1XhdNy-D7UboqSQrTeakBSxjqyMaTLX1ZgILKms1U08lxDCj7LNLs_Hev4sYMLsPqmNK33UG0eVlfo1_evbx35tvFoHj4iw7w/s1600-h/Yamfly+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285866093469444626" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 217px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSEyaXPwiiY-8hSsVuh1KqEcccPwfw_um-5-wgI1XhdNy-D7UboqSQrTeakBSxjqyMaTLX1ZgILKms1U08lxDCj7LNLs_Hev4sYMLsPqmNK33UG0eVlfo1_evbx35tvFoHj4iw7w/s320/Yamfly+03.jpg" border="0" /></a><br />ठराविक काळातच हे फुलपाखरू दिसत असल्यामुळे याच्या छायाचित्रणासाठी पावसाळ्यातच बाहेर पडावे लागते. मागे गोरेगावला बी.एन.एच.एस च्या जागेवर गेलो असताना संध्याकाळी अगदी उशीरा एका अकेशीयाच्या मोठ्या झुडपावर या जातीची ७/८ फुलपाखरे एकत्र बघितली. सहसा हे फुलपाखरू एकेकटे फिरत असल्यामुळे त्यांचे असे मोठ्या संख्येने एकत्र दिसणे आमच्या करता एकंदर नविनच होते मात्र अंधार बराच पडला असल्यामुळे त्यांचे छायाचित्रण काही त्या वेळेस शक्य झाले नाही. दुसरे दिवशी अगदी सकाळीच उठून त्या जागेला परत भेट दिली पण त्यावेळेस तिथे जेमतेम २/३ फुलपाखरेच दिसत होती आणि ती सुद्धा लांब लांब बसली होती. त्यांचे जवळून छायाचित्रण करताना लक्षात आले की ते त्या अकेशिया झाडाच्या <span class="">खो<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhp1LxbFfhq1jmqARg60-kxVJsbYSp7DQT4a755vncTzEhzxiu7SL35NTIp8mfSTCidw8IM_USnqdaFgmXJN-a2OuR6TkF9RqFNub8dOzUYdWliWqLTHYRP9rYNAplIKJnj-CWhAQ/s1600-h/Yamfly+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285866087098802002" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 232px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhp1LxbFfhq1jmqARg60-kxVJsbYSp7DQT4a755vncTzEhzxiu7SL35NTIp8mfSTCidw8IM_USnqdaFgmXJN-a2OuR6TkF9RqFNub8dOzUYdWliWqLTHYRP9rYNAplIKJnj-CWhAQ/s320/Yamfly+01.jpg" border="0" /></a>डावरील</span> चपट लाल ग्रंथीमधून पाझरणारा रस पिण्याकरता त्यावर आकर्षित झाली होती. नागलाच्या जंगलातील भेटीमधे प्रथमच या फुलपाखराला मुंग्यांकडून रक्षण करताना बघितले. आतापर्यंत "ब्लू" जातीच्या अळ्यांना अश्याप्रकारचे मुंग्याकडून रक्षण मिळताना बघितले होते पण यामफ्लायला असे रक्षण होताना बघाणे मजेशीर होते. त्या फुलपाखराच्या अंगावर, पंखावर त्या मोठ्या लाल मुंग्या सर्रास फिरत होत्या पण त्या फुलपाखराला त्याचे काहीच वाटत नव्हते. अरूणाचल प्रदेशाच्या घनदाट जंगालातसुद्धा या जातीचे फुलपाखरू मला सापडले. त्याची अनेक वेगवेगळी छायाचित्रेसुद्धा मिळाली पण सोबतच्या ग्रुपमधिल मित्राने जेंव्हा त्याचे पुर्ण पंख उघडले असतानाचा छायाचित्र दाखवले ते अवर्णनीय होते. हिरव्यागार पानवरचे त्याचे झळाळते पिवळे, नजाकतदार पंख, लांब वळलेल्या, पांढरे ठिपके असणाऱ्या शेपट्या ह्याचे वर्णन शब्दात करणे केवळ अशक्य. त्यामुळे ह्या पावसाळ्यात यामफ्लायचे पंख उघडलेले असतानाचे छायाचित्र मिळवायचा प्रयत्न जरूर करणार.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></p><br /></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-40101375599511787642008-12-31T13:38:00.000+05:302009-01-09T21:31:17.369+05:30<div align="justify"> <span style="font-size:130%;color:#6600cc;">सुसाट "हॉक" मॉथ.<br /></span>आज जगात या प्रकारच्या पतंगांच्या १२०० च्या आसपास जाती आढळतात. आपल्याकडे नुसत्या मुंबईतच यांच्या १६/१७ जाती अस्तित्वात आहेत. मध्यम ते मोठ्या आकाराच्या ह्या पतंगांचे मोठे डोके आणि बटबटीत डोळे प्रामुख्याने <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPlIPqI1HyskTiazIkskA1YAkQJ45JScOrX3HcCqnjlGLobJJ2FrVXYyJIgpuGSmg_hB5v2gf1i1rCiRkFa1pi3Sk2jSIVzjjMh5T3Pq12AmA8ahLipNHHlTXBnhG2tl15krDiWA/s1600-h/Hawk+Moth+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285863695470371938" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 232px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPlIPqI1HyskTiazIkskA1YAkQJ45JScOrX3HcCqnjlGLobJJ2FrVXYyJIgpuGSmg_hB5v2gf1i1rCiRkFa1pi3Sk2jSIVzjjMh5T3Pq12AmA8ahLipNHHlTXBnhG2tl15krDiWA/s320/Hawk+Moth+01.jpg" border="0" /></a>नजरेत भरतात. यांचे पुढचे पंख त्रिकोणी आणि निमुळते असून मागचे पंख आकाराने लहान आणि पुढच्या पंखांखाली झाकले जाणारे असतात. हे जरी पंख निमुळते आणि लहान असले तरी तरी त्यांची उड्डाणशक्ती अतिशत जलद म्हणजे ताशी ५० कि.मी. असते. ह्यातील कित्येक जाती उडता उडता डावीकडे किंवा उजवीकडे जाऊ शकतात किंवा अगदी उडता उडताच फुलांतील मधुरस पीऊ शकतात. हे पतंग सहसा सुर्यास्तानंतर उडताना दिसतात. काही काही जाती तर अगदी मध्यरात्रीनंतर उडताना आढळतात तर काही जाती अपवादात्मक दिवसाच उडताना दिसतात. या पतंगांची अजून एक खासियत म्हणजे त्यांची लांबलचक सोंड. शरीरापेक्षा कीतीतरी मोठी लांब असलेल्या ह्या सोंडेने ते घंटेसारख्या खोलगट फुलांतील मध सुद्धा सहज पीऊ शकतात. या करता यांची सोंड अगदी १० ईंचापर्यंतसुद्धा लांब असू शकते. याच कारणासाठी ऑर्किड, पपई अश्या कित्येक झाडांचे परागीभवन खास या पतंगाकडून केले जाते आणि त्यासाठी ते आपल्यासाठी अतिशय उपकारक ठरतात.<br />या पतंगाची मादी त्यांच्या अन्नझाडाच्या पानाखाली एकेकटे अंडे घालते मात्र ती मादी एका हंगामात १००च्या आसपास अंडी घालते. हिरवट रंगाची ही अंडी जातीप्रमाणे ३ ते २१ दिवसात उबून त्यातून अळी बाहेर येते. ह्या अळ्याही मोठ्या, <span class="">जा<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiL8DTOZ4QnwtkseY8HjOIVRh4qSqnQCJAHOK2rvAj8IaQa6vQoGK1uZ6TuqtUMfvCb56oSZfAcAgRhF18FfERvb1_GaoY8VDBaNgvTY0zZeTlWxL_gpo06J6v3MnXxZ5YF3zfbaw/s1600-h/Hawk+Moth+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285863698675304818" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 229px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiL8DTOZ4QnwtkseY8HjOIVRh4qSqnQCJAHOK2rvAj8IaQa6vQoGK1uZ6TuqtUMfvCb56oSZfAcAgRhF18FfERvb1_GaoY8VDBaNgvTY0zZeTlWxL_gpo06J6v3MnXxZ5YF3zfbaw/s320/Hawk+Moth+03.jpg" border="0" /></a>डजूड</span> असतात. ह्या अळ्यांना ओळखायची सोपी खुण म्हणजे त्यांच्या शरीराच्या शेवटच्या भागावर एक शेपटीसारखे शिंग असते. ही अळी दिसायला नितळ, गुळगुळीत पण जाडजूड आणि गुबगुबीत असते. ह्यांचे रंग अगदी उठावदार असतात. ह्यात प्रामुख्याने हिरवा, पिवळा, तपकीरी, लालसर, काळा रंग असतो. त्यांच्यावर पट्ट्या पट्टयांची किंवा डोळ्यांची नक्षी असते. ह्या डोळ्यांच्या किंवा पट्ट्यांच्या नक्षीमुळे त्यांचा अविर्भाव एखाद्या सापासारखा किंवा भयावह असा दिसतो. यात सुद्धा जर त्यांना डिवचले अथवा त्यांना धोका जाणवला तर त्या आपले डोके खाली घालून मान आणि शेपटीकडचा भाग उंचावतात. याच कारणासाठी त्यांना इंग्रजीमधे "स्फिंक्स" मॉथ असे सुद्धा नाव आहे. या आक्रमक पवित्र्याबरोबरच त्यांनी खाल्लेल्या पानांचा रस लगेचच त्या ओकतात. या कारणांकरता बऱ्याच वेळेला भक्षक त्यांच्यापासून दूर रहाणेच पसंत करतात. कोषावस्थेकरता त्या झाडाखाली उतरून पालापाचोळ्यामधे अथवा मातीमधे कोष करतात किंवा चक्क मातीआत शिरून मातीचा घुमटाकार आकार बनवून आत कोष करतात.<br />पावसाळ्यानंतर हिवाळ्याच्या सुरवतीस ह्यातील २/३ जाती अगदी आपल्या घरी ट्युबलाईटवर आकर्षित होऊन आपल्याला दिसू शकतात. <span class="">यां<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglK7XpY7RgOafkIO2rHbDNrSEhWqn4eW-jSEMShu-LQ7uqeuloIZRQwSKOXy_x9WmW7LdofUVruWGZZI0cJ7xtGqrMigsM2h-IyNFh-1m-k15F6JrdXYZcdwSmNgxw8etrkyL8Kg/s1600-h/Hawk+Moth+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285863699670838914" style="FLOAT: left; MARGIN: 0px 10px 10px 0px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 229px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglK7XpY7RgOafkIO2rHbDNrSEhWqn4eW-jSEMShu-LQ7uqeuloIZRQwSKOXy_x9WmW7LdofUVruWGZZI0cJ7xtGqrMigsM2h-IyNFh-1m-k15F6JrdXYZcdwSmNgxw8etrkyL8Kg/s320/Hawk+Moth+02.jpg" border="0" /></a>च्या</span> इतर जाती मात्र आपल्याला दाट जंगलातच आढळतात. हे पतंग दिसायला सुंदर असले तरी यांच्या अळ्या या दिसायला जास्त सुंदर असतात. त्यामुळे त्यांची छायाचित्रे छान येऊ शकतात. ह्या अळ्यांचे छायाचित्रण करण्यासाठी जर का आपल्याला त्यांचे अन्नझाड माहित असेल तर त्यांना शोधायला, ओळखायला आपल्याला जास्त सोपे जाते. कण्हेर, बारतोंडी, करवंद, काटेसावर, तेरडा अश्या अनेक प्रकारच्या झाडांवर वेगवेगळ्या प्रकारच्या हॉक मॉथच्या अळ्या असतात. ह्या अळ्यांचा आकार त्यांचा रंग आणि त्यावरची वेगवेगळी नक्षी यामुळे सबंध अळी तसेच त्यांचे एकदम जवळून छायाचित्र घेणे नेहेमीच जास्त उपयोगी ठरते. छायाचित्रण करताना जर का त्या फांदीला धक्का लागला तर त्या लगेचच त्यांची घाबरवणारी आक्रमक "पोज" घेतात, त्यांचा जर का असा आक्रमक पवित्रा मिळाला तर मग सोन्याहून पिवळे.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a><br /></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-24143462958112427342008-12-31T12:26:00.000+05:302009-01-09T21:31:17.369+05:30<div align="justify"><strong><span style="font-size:130%;"><span style="color:#6600cc;">उडणारे "पान".</span></span></strong> </div><div align="justify">नैसर्गिक समरूपता हा बऱ्याचशा किटकांनी अवलंबलेला बचावाचा पवित्रा आहे. हे किटक त्यांच्या ह्या रंगामुळे आणि <span class="">आकारामुळे<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnVMedUN82dOTmhMf6GCtOuKsl7mf_zstRTgu_Hr6HmscDuSFG-0JSS0FCVjU9FvAOkEpFdAbuvOdYsu2Fn48akezsqGjaRFzKQTqedKxeLnLWfqwMqN99ei_V8coTq-mhSmx-3g/s1600-h/Oakleaf+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285845614864141218" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 235px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnVMedUN82dOTmhMf6GCtOuKsl7mf_zstRTgu_Hr6HmscDuSFG-0JSS0FCVjU9FvAOkEpFdAbuvOdYsu2Fn48akezsqGjaRFzKQTqedKxeLnLWfqwMqN99ei_V8coTq-mhSmx-3g/s320/Oakleaf+01.jpg" border="0" /></a>सुद्धा</span> आजूबाजूच्या वातावरणात एवढे तंतोतंत मिसळून जातात की त्यांच्या भक्षकांना त्यांना वेगळे ओळखणे शक्य होत नाही. ह्याच कारणासाठी आख्ख्या जगात प्रसिद्ध आहे ते "ऑरेंज ओकलीफ" अथवा "डेड लीफ" ही फुलपाखराची जात. ही जात भारतात पुर्वेकडे आणि दक्षिणेतील काही जंगलात आढळते. महाराष्ट्रात आणि मध्य भारतात जरी ही जात दिसत नसली तरी त्यांचेच चुलत भावंड असणारे "ब्लू ओकलीफ" आपल्याकडे आढळते. "कॅलीमा" हे या फुलपाखराचे शास्त्रीय नाव आहे. या ग्रीक शब्दाचा अर्थ आहे ’अतिशय सुंदर दिसणारे’, अर्थातच हे नाव या फुलपाखराला योग्य असेच आहे.<br />या फुलपाख्रराच्या पंखांचा आकार, त्यांच्या पंखाखालचा रंग आणि नक्षी त्यांना अगदी सुक्या, वाळक्या पानाचा अविर्भाव देतात. बऱ्याचशा जातीमधे या फुलपाखराच्या पंखांची खालची टोके अथवा शेपट्या ह्या थोड्याशा बाहेर आलेल्या, बोथट आणि वळलेल्या असतात. जेंव्हा ते विश्रांती घेताना झाडाच्या खोडावर किंवा फांदीवर बसतात तेंव्हा उलटे बसतात. यावेळेस ह्या शेपट्या <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgS3AVor55kuvGyoJ3MisB73VIjfwmkMyHk6eBA7ExQfKgmVkq9smobmVbkryH2Wm59GhsprvaZPLBQBZZhdTqs-S_1tbREIh5dnYeQbAXBzyzLpFOETydXuztPhqCpkj_i5cKlRQ/s1600-h/Oakleaf+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285845612476259778" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 257px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgS3AVor55kuvGyoJ3MisB73VIjfwmkMyHk6eBA7ExQfKgmVkq9smobmVbkryH2Wm59GhsprvaZPLBQBZZhdTqs-S_1tbREIh5dnYeQbAXBzyzLpFOETydXuztPhqCpkj_i5cKlRQ/s320/Oakleaf+02.jpg" border="0" /></a>त्या फांदीला अथवा खोडाला अगदी पानाच्या देठासारख्या चिकटवतात आणि या सगळ्याचा एकंदर परिणाम म्हणजे एखादे वाळके पानच झाडावर आहे असा आभास निर्माण होतो. या सगळ्यावर वरताण म्हणून सुकलेल्या पानावर जशा शिरा, डाग, ठिपके अथवा बुरशी आलेली असते तसे सर्व काही या फुलपाखरावर असते. या फुलपाखरामदे उन्हाळ्यात आणि पावसाळ्यात वेगवेगळी रंगसंगती बघायला मिळते. फुलांच्या आसपास हे फुलपाखरू दिसायची शक्यता जरा कमीच असते. या उलट सडलेली, अतिपक्व फळे, झाडांचा रस, चीक, डिंक, प्राण्यांची विष्ठा यावरच ही जास्त आकर्षित झालेली आढळतात.<br />माझे ब्लू ओकलीफ हे आवडते <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPMNllC1cWZs9nbmIFWKXxToCfA4vTwy2LoCFvxafEHMLzovu_irQWunUvjWy1uIKWlYYkyWxuDNcetz9TSx1N6Wl8s6oU6MZB798nPwrQMBCACcAUoojf8lFJDvy5qVlO2DNE6Q/s1600-h/Oakleaf+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285845615881714978" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 246px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPMNllC1cWZs9nbmIFWKXxToCfA4vTwy2LoCFvxafEHMLzovu_irQWunUvjWy1uIKWlYYkyWxuDNcetz9TSx1N6Wl8s6oU6MZB798nPwrQMBCACcAUoojf8lFJDvy5qVlO2DNE6Q/s320/Oakleaf+03.jpg" border="0" /></a>फुलपाखरू असल्यामुळे महाराष्ट्रातील अनेक जंगलांमधे मी याचे छायाचित्रण केले आहे. अगदी उन्हाळ्यातील याचा फिकट निळा रंग असू दे किंवा पावसाळ्यातील गडद निळ्या रंगाच्या छटा असू देत, ते कायमच आकर्षक दिसते. मात्र काहीसे उंच रहात असल्यामुळे किंवा वरतीच बसायच्या याच्या सवयीमुळे दरवेळेस ते दिसले तरी त्याचे छायाचित्रण होतेच असे नाही. अरूणाचल प्रदेशात खास फुलपाखरांच्या छायाचित्रणासाठी गेलो असताना तीथे ऑरेंज ओकलीफ दिसेल अशी आशा होतीच. त्याप्रमाणे सकाळी ते मला उंच झाडावर बसलेले आढळले. नेहेमीच्या सवयीप्रमाणे "रेकॉर्ड शॉट" घेतला आणि ते लगेचच तिथून उडले. यामुळे त्याची काही व्यवस्थीत छायाचित्रे मिळाली नाहीत. दुसऱ्या दिवशी थोड्या कमी उंचीवर ते फुलपाखरू आढळले, थोडे जवळ गेल्यावर ते लगेचच उडले पण त्याच्या पंखांवरचा झळाळता भगवा रंग दिसला. आपल्याइकडच्या ब्लू ओकलीफपेक्षा कितीतरी वेगळे आणि आकर्षक रंग त्याचे होते. अर्थात फक्त बाहेरूनच त्याचे छायाचित्र मिळाल्यामुळे मला सारखी हळहळ लागून राहिली होती.<br />नंतर नाम्दाफाच्या जंगलातून परत येताना एका छोट्या पायवाटेवर याच जातीची दोन फुलपाखरे अगदी खाली बसलेली दिसली. <span class="">अग<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihpxDsyK09yCl9yPM5m8Qx6mb0nzwtBIBD5ZMnQz1F3aDrZtfTP1WSC6Wj4Ax-cxalpAH1PZHceam1rlfL9gsUAt__otjrDAx-D9Wnef_s2ce4Ek5KFL6cAKvvm8cKdX2qs0_skw/s1600-h/Oakleaf+04.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285845623729051026" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 224px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihpxDsyK09yCl9yPM5m8Qx6mb0nzwtBIBD5ZMnQz1F3aDrZtfTP1WSC6Wj4Ax-cxalpAH1PZHceam1rlfL9gsUAt__otjrDAx-D9Wnef_s2ce4Ek5KFL6cAKvvm8cKdX2qs0_skw/s320/Oakleaf+04.jpg" border="0" /></a>दी</span> जपून, सावकाश पावली टाकत त्यांच्याकडे गेलो असताना दोन्ही फुलपाखरे विरूद्ध वेगवेगळ्या दिशांना अगदी आत दाट जंगलात उडून गेली. शेवटचा दिवस असल्यामुळे निराश होऊन तिथेच रस्त्यात बसकण मारली असताना अलगद एक फुलपाखरू अगदी समोरच्या झुडपावर येऊन बसले आणी त्याने हळूहळू पंख उघडायला सुरवाते केली. चक्क माझे नशीबच उघडले म्हणायचे. कॅमेरा धडधडू लागला, पण सोबतच्या मित्रांनासुद्धा छायाचित्रण करता यावे म्हणून मी त्यांना पुढे यायची संधी दिली आणि अलगद मागे सरकलो, अर्थात कॅमेरामधे २/४ उघडलेल्या स्थितीतील छायाचित्रे घेउनच आणि माझ्या फळफळलेल्या नशिबाचा विचार करतच.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-84036221207003450802008-12-30T20:23:00.000+05:302009-01-09T21:31:17.370+05:30<div><p align="justify"><span style="font-size:130%;color:#6600cc;"><strong>स्मॉल ग्रीन आऊलेट.</strong></span><br />स्किपर ही जात फुलपाखरांची असली तरी त्यांचा एकंदर अविर्भाव हा पतंगासारखा असतो. पतंगासारखेच त्यांचे शरीर जाडसर असते आणि त्यांचे रंग साधारणत: मातकट असतात. यांच्यातील काही जाती पतंगांसारख्याच पंख पसरवून बसतात तर काही जाती मात्र फुलपाखरांसारख्या पंख मिटून बसतात. आज जगात सुमारे ३५०० या जातीची <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjOb7CmFKYeAozMlYkspyT2j1uFaRZQ_7D8t8gRHAPhJzLoZzZ8tZq8N_2aeAt33bIxbuo7zrE1EGgyW3KCnvbGZEjCbWNljSR_MauHAr-Z6wSj1Zuh0Dp0WipJDyHmcw-oPcETTA/s1600-h/Small+Green+Awlet+02.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285600037518972610" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 277px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjOb7CmFKYeAozMlYkspyT2j1uFaRZQ_7D8t8gRHAPhJzLoZzZ8tZq8N_2aeAt33bIxbuo7zrE1EGgyW3KCnvbGZEjCbWNljSR_MauHAr-Z6wSj1Zuh0Dp0WipJDyHmcw-oPcETTA/s320/Small+Green+Awlet+02.jpg" border="0" /></a>फुलपाखरे आहेत आणि त्यातील ३२१ जातींची फुलपाखरे आपल्याकडे भारतात आढळतात. यांचा वावरसुद्धा भल्या पहाटे किंवा संध्याकाळी उशीरा असतो. काही काही जाती मात्र दिवसासुद्धा उडताना दिसतात. यांचा एकंदर मातकट, मळखाउ रंग, जलद उडण्याची पद्धत आणि अंधाऱ्या वेळी उडण्याच्या सवयीमुळे ही सहसा आढळून येत नाहीत. पण यातील काही काही जाती अगदी सहज दिसतात तर काही काही जाती शोधूनही सापडत नाहीत.<br />२००६ साली आम्ही "बटरफ्लाय मीट"ला जयरामपूर, अरूणाचल प्रदेश इथे गेलो होतो. पाच दिवसाच्या यशस्वी सभेनंतर आमचे आम्ही जवळच्या नाम्दाफाच्या जंगलात जायला निघालो होतो. मधल्या नदीच्या पाण्याला पावसामुळे जोर होता आणि त्यात आमची जीप सतत दोनदा अडकल्यामुळे आम्ही पुढे जाउ शकत नव्हतो. मुंबईपासून एवढ्या लांब आलो होतो, परत इथे कधी येऊ हे सांगता येत नव्हते, समोर घनदाट जंगल दिसत असून जाता येत नाही याचे राहून राहून वाईट वाटत होते. खिन्न मनाने आम्ही परत येत असताना नदीच्या काठावर एक भलामोठा फुलपाखरांचा थवा चिखलपान करताना आढळला आणि आम्ही आमचे दुख: विसरून छायाचित्रणाला लागलो. यात दुपारची संध्याकाळ कधी झाली हेच कळले नाही. आम्ही आता मात्र प्रसन्न चित्ताने परत निघालो ते दुसऱ्या दिवशी <span class="">पर<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPUxMwpKRei6v0O7sjbtDov-I3trULZIJv1YqWqaV85aAnO2-eNfm9WDMkn_qnkE1psTZDSX-tk5KiUucm_MZpXCF8ZwOBA_N6iFCnuVSWmU_lEFvVtJgyKGmsBfepKR7J7Bts8Q/s1600-h/Small+Green+Awlet+03.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285600045126143314" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 213px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPUxMwpKRei6v0O7sjbtDov-I3trULZIJv1YqWqaV85aAnO2-eNfm9WDMkn_qnkE1psTZDSX-tk5KiUucm_MZpXCF8ZwOBA_N6iFCnuVSWmU_lEFvVtJgyKGmsBfepKR7J7Bts8Q/s320/Small+Green+Awlet+03.jpg" border="0" /></a>त</span> त्याच ठिकाणी भेट देण्याचे नक्की करूनच.<br />दुसऱ्या दिवशी आम्ही सकळी लवकर उठून त्याच ठिकाणी निघालो. मात्र आदल्या दिवशी एवढी फुलपाखरे काही त्या दिवशी नव्हती. तरीसुद्धा काही वेगळ्या जातीची फुलपाखरे, पक्षी दिसले त्यांचे छायाचित्रण करत करत आम्ही पुढे गेलो. दिवसभर असे छायाचित्रण करून संध्याकाळी आम्ही परत फिरलो. बरोबरच्या काही मित्रांना गाडी मिळाल्याने ते पुढे गेले आणि आम्ही दोघे तिघेच मागून चालत येत होतो. सूर्य अस्ताला टेकला होता मात्र अजुनही त्याचा प्रकाश जाणवत होता. एका ठिकाणी अगदी सहज दिसणारी दोन पिवळी फुलपाखरे उड्ताना दिसली, त्यांच्याकडे बघताना जाणवले की त्यांच्या बाजूला काहीतरी वेगळीच हालचाल आहे. मी जवळ जाउन बघितले तेव्हा एक वेगळीच फुलपाखरांची जोडी दिसली. आतापर्यंत अशी फुलपाखरे कधी बघीतलीच नव्हती. त्यांच्या एकंदर अविर्भावावरून कळले की ती स्किपर जातीतली आहेत पण नक्की कोणती जात हे काही ओळखता आले नाही. यामुळे नक्कीच ती जात दुर्मिळ होती. अंधारून आल्यामुळे बॅगेत गेलेले आमचे कॅमेरे फटाफट बाहेर आले आणि <span class="">आ<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhquWIliBfhNulzy6QLoWAM-QK5jiylZEwzriQXXQvdbg1LabqzvbCdlAg-0oVbVMzLbilORU30MpTBN8NsCTPtmpks2dDAcn_IgIX1cCsKeOIsBtRGhoAox_XO-PyJgo_8DBtd3A/s1600-h/Small+Green+Awlet+01.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5285600029911505346" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 228px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhquWIliBfhNulzy6QLoWAM-QK5jiylZEwzriQXXQvdbg1LabqzvbCdlAg-0oVbVMzLbilORU30MpTBN8NsCTPtmpks2dDAcn_IgIX1cCsKeOIsBtRGhoAox_XO-PyJgo_8DBtd3A/s320/Small+Green+Awlet+01.jpg" border="0" /></a>म्ही</span> त्यांचे छायाचित्रण सुरू केले. ती अगदी जमीनीवर असल्यामुळे आम्हाला चक्क रस्त्यात लोळण घेउन त्यांचे छायाचित्रण करावे लागत होते. त्यातले एक फुलपाखरू लगेचच उडून वर उंच फांदीवर जाऊन बसले मात्र दुसऱ्याने व्यवस्थीत छायाचित्रण करून दिले. सहसा न आढळणाऱ्या या रंगीत चमकदार फुलपाखराचे नंतर नाव शोधून काढले ते म्हणजे "स्मॉल ग्रीन आऊलेट". संध्याकाळी उशीरा उडण्याच्या यांच्या सवयीमुळे आणि फक्त काही मोजक्या अरूणाचल प्रदेश, सिक्कीम या भागातच आढळणाऱ्या यांच्या सवयीमुळे याचे छायाचित्रण फारसे झाले नव्हते आणि म्हणूनच हे छायाचित्र नुकत्याच प्रसीद्ध झालेल्या श्री. आयझॅक किहीमकर यांच्या "द बुक ऑफ इंडियन बटरफ्लाईज" या संदर्भ ग्रंथात स्किपर या वर्गाच्या प्रमुख पानावर प्रकाशीत झाले आहे.<br />युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८<br /><a href="http://www.yuwarajgurjar.com/">http://www.yuwarajgurjar.com/</a></p></div>Yuwaraj Gurjarhttp://www.blogger.com/profile/13670118550392331266noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-1166699135316865192006-12-21T16:32:00.001+05:302009-01-09T20:49:43.434+05:30पीकॉक पॅन्सी (Peacock Pansy)<div align="justify">हे पीकॉक पॅन्सी भारतात सहज आणि सर्वत्र सापडणारे एक अतिशय सुंदर फुलपाखरू निंफॅलीड जातीतील आहे. ही फुलपाखरे भडक आणि ऊजळ भगव्या रंगाची असतात. ही जलद उडणारी फुलपाखरे जशी फुलांवर मधाकरता<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/659232/Peacock%20Pansy%20Open2.jpg"><img style="FLOAT: right; MARGIN: 0pt 0pt 10px 10px; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/990394/Peacock%20Pansy%20Open2.jpg" border="0" /></a> आकर्षीत होतात त्याचप्रमाणे अतिपक फळे, झाडांचा गोंद, प्राण्याचे मल, मुत्र ह्यावर पण आकर्षीत होतात. ह्या पीकॉक पॅन्सी प्रमाणेच आपल्याकडे इतर पाच जातीची पॅन्सी फुलपाखरे आढळतात. ती म्हणजे ब्लू पॅन्सी, यलो पॅन्सी, ग्रे पॅन्सी, लेमन पॅन्सी आणि चॉकलेट पॅन्सी. हे पीकॉक पॅन्सी आणि बॅरोनेट जातीचे फुलपाखरू बरेचसे सारखे दिसतात.<br /><br />ह्या फुलपाखराच्या वरच्या आणि खालच्या पंखांवर मोरपीशी डोळ्यांची नक्षी असते. ह्या शीतरक्ताच्या कीटकांना<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/240069/Peacock%20Pansy%20Close.jpg"><img style="FLOAT: left; MARGIN: 0pt 10px 10px 0pt; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/606868/Peacock%20Pansy%20Close.jpg" border="0" /></a> उडण्याकरता प्रचंड उर्जा लागते. ही उर्जा त्यांना सूर्यकीरणांपासून मिळते आणि याकरता बऱ्याच वेळा फुलपाखरे उन्हात आपले चारही पंख पसरून बसलेली आढळतात. अशाप्रकारे उन्हात बसल्यामुळे त्यांना त्या सूर्यकीरणांपासून २५ / ३० सेल्सी. एवढी उष्णता मिळते आणि त्यांचे उडण्याचे स्नायू सहज कार्यरत होतात. जेंव्हा ही पीकॉक पॅन्सी उन्हात पंख पसरवून बसलेली असतात तेंव्हा त्यांच्या पंखांवर असलेल्या डोळ्यांची नक्षी ही एखादा मोठा प्राणी अथवा पक्षीच डोळे वटारून बघतो आहे अशी दिसते. यामुळे भक्षक पक्षी त्यांच्यावर हल्ला करायचे सोडून त्यांना घाबरून लांब पळतात. या जातीचे नर हे त्या जातीचा दूसरा नर अथवा इतर कुठले फुलपाखरू त्याच्या आसपास आले तर त्याच्या पाठीमागे लागून त्याला पळवून लावते. घाणेरी, झेंडू या सारख्या बागेतील फुलांवर हे फुलपाखरू सहज आकर्षीत होते.<br /><br />जेंव्हा नैसर्गीक समरूपता निसर्गात उपयोगी ठरत नाही तेंव्हा या कीटकांना इतर काही बचावाचे पवित्रे घ्यायला<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/200884/Peacock%20Pansy%20Open1.jpg"><img style="FLOAT: right; MARGIN: 0pt 0pt 10px 10px; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/136256/Peacock%20Pansy%20Open1.jpg" border="0" /></a> लागतात जेणेकरून त्यांचा जीव वाचू शकतो. फुलपाखरे आणि काही जातीचे पतंग या कामात एकदम तरबेज आहेत. बऱ्याच जातीची फुलपाखरे ही बाहेरून अगदी तंतोतंत सुकलेल्या पानासारखी दिसतात पण आतून त्यांना झळाळणारे रंग असतात. मोक्याच्या वेळी ते भक्षकाला हे आतले भडक रंग एखाद्या कॅमेराच्या फ्लॅशसारखे चमकवून दाखवतात आणि तेथून पळ काढतात, भक्षक मात्र तोच रंग डोक्यात ठेवून शोधत रहातात. काही वेळेला या पीकॉक पॅन्सी सारख्या फुलपाखरांना भडक आणि बटबटीत डोळ्यांची नक्षी असते. त्यामुळे एखादा घुबडासारखा मोठा पक्षी आपलआकडे डोळे वटारून बघतो आहे असे वाटून भक्षक हल्ला करायचे सोडून पळ काढतो.</div>Vijay Barvehttp://www.blogger.com/profile/07366103189406028872noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-1166698642644838962006-12-21T16:26:00.001+05:302009-01-09T20:52:11.084+05:30चेस्टनट बॉब (Chestnut Bob)<div align="justify">हे अतिशय चिमुकले पण आकर्षक फुलपाखरू "हेस्पेरीडी" वर्गात किंवा सर्वसामान्य भाषेत "स्कीपर" या वर्गात येते.<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/948776/Chestnut%20Bob%20Close.jpg"><img style="FLOAT: left; MARGIN: 0pt 10px 10px 0pt; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/306006/Chestnut%20Bob%20Close.jpg" border="0" /></a> याचा पंखाविस्तार जेमतेम २.५ ते ३ सें.मी. एवढा असतो. याच्या पंखांचा रंग गडद तपकीरी असून त्यावर पिवळट, भगव्या रंगाची (चेस्टनट) पखरण असते. याखेरीज खालच्या पंखाच्या बाहेरच्या भागावर बरोबर मध्यभागी चंदेरी ठिपका असतो आणि त्या ठिपक्याच्या कडा तपकीरी / काळ्या रंगाच्या असतात. वरच्या पंखाच्या बाहेरच्या बाजूला असेच पांढरे ठिपके असतात. पंखाच्य वरच्या भागावर पण पांढऱ्या ठिपक्यांची नक्षी असते पण हे फुलपाखरू सहसा पंख उघडून बसत नसल्यामुळे ते आपल्याला सहज दिसत नाहीत. स्कीपर जातीतील हे फुलपाखरू असल्यामुळे अर्थातच याचे डोळे शरीराच्या मानानी मोठे आणि बटबटीत असतात.<br /><br />भारतात तसे हे फुलपाखरू सर्वत्र दिसते आणि त्यांचा वावर सर्व प्रकारच्या जंगलांमध्ये असतो. जंगलामधील<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/746386/Chestnut%20Bob%20open%202.jpg"><img style="FLOAT: right; MARGIN: 0pt 0pt 10px 10px; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/323798/Chestnut%20Bob%20open%202.jpg" border="0" /></a> मोकळ्या पायवाटांवर किंवा घनदाट झाडीमध्ये हे फुलपाखरू आपल्याला दिसू शकते. या फुलपाखराची उडण्याची पद्धत संथ असते आणि ते सहसा जमिनीलगत उडत असते. मात्र कधी कधी ते एकदम झटका देउन उडते आणि त्यामुळे ते क्षणार्धात कुठे नाहीसे होते ते कळत नाही. त्याचा रंगसुद्धा उठावदार नसल्यामुळे ते पटकन शोधून सापडत नाही. पण परत परत एकाच विशीष्ट जागेवर यायची या फुलपाखराची सवय असल्यामुळे आपण जर का थोडे थांबलो तर आपल्याला त्याचे छायाचित्रण सहज करता येते.<br /><br />या फुलपखराचे मुख्य अन्न हे फुलातील मध असल्यामुळे बऱ्याच वेळेला ती आपल्याला फुलांवर पण दिसतात.<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/798045/Chestnut%20Bob%20Pair.jpg"><img style="FLOAT: left; MARGIN: 0pt 10px 10px 0pt; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/530957/Chestnut%20Bob%20Pair.jpg" border="0" /></a> यांची सोंड जरा जास्तच लांब असल्यामुळे अगदी घंटेच्या आकाराच्या फुलांतील मधसुद्धा त्यांना सहज पिता येतो. हे फुलपाखरू बसताना शेवटच्या दोन पायांच्या जोडीवर बसते आणि पहिल्या पायांची जोडी धडाच्या बाजूला अशी काही दुमडून ठेवते की लांबून ती पायांची जोडी दिसतच नाही. यामुळे या फुलपाखराला चारच पाय आहेत की काय ? असा भास होत रहातो. या फुलपाखराची मादी गवताच्या पात्यावर आपले अंडे घालते. या अंडयाचा रंग लाल असतो आणि आकार घुमटासारखा असतो. हिरव्या रंगाची अळी पानाच्या कडा दुमडून त्याचा छोटा कप्पा करून त्यात रहाते. कोष सुद्धा असाच पानाच्या कप्प्याच्या आत दडलेला असतो. त्याचा रंग गडद तपकीरी असून त्यावर पांढऱ्या पावडरचा थर असतो.</div>Vijay Barvehttp://www.blogger.com/profile/07366103189406028872noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-26570337.post-1166693272640321902006-12-21T14:54:00.001+05:302009-01-09T20:52:39.959+05:30टेल्ड जे (Tailed Jay)<div align="justify">आपल्याकडे शहरांमध्ये, बागांमध्ये अगदी जंगलांमधेसुद्धा हे आकर्षक फुलपाखरू सहज दिसते. अतिशय सुंदर,<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/944063/Tailed%20Jay%20Open.jpg"><img style="FLOAT: left; MARGIN: 0pt 10px 10px 0pt; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/489610/Tailed%20Jay%20Open.jpg" border="0" /></a> मनमोहक हिरव्या रंगाचे हे फुलपाखरू झपाटयाने, जलद उडत आरपार निघून जाते. याच्या पंखांचा आकार लांब आणि निमुळता असल्यामुळे ते जास्त वेगाने उडू शकतात. जंगालात ते उंच झाडांवर प्रचंड वेगाने सरळ उडत असतात. ही फुलपाखरे बागांमध्येपण फुलांना भेट देतात पण त्यांचे जलद उडणे मात्र सुरूच असते. फुलांतील मध पिताना त्यांच्या पंखांची जोरात फडफड सुरूच असते. शांत चित्ताने ते मध पिताना, फुलावर / फांदीवर बसले आहे असे कधीच आढळत नाही. घाणेरी, मुसांडा, एक्जोरा अशी जास्त मध असलेली फुले त्यांच्या जास्त आवडीची आहेत.<br /><br />"स्वालोटेल" जातीतील हे फुलपाखरू असल्याने साहजीकच याच्या खालच्या पंखाच्या शेवटी निमुळती शेपटी असते. पंखाची वरची बाजू संपुर्ण काळी असून त्यावर उठावदार गडद हिरव्या रंगाचे मोठे मोठे ठिपके असतात. जणुकाही काळी, हिरवी जाळीच असल्याचा आभास होतो. पंखाची खालची बाजू मात्र थोडीफार फिकट रंगाची असत<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/831108/Tailed%20Jay%20Close.jpg"><img style="FLOAT: right; MARGIN: 0pt 0pt 10px 10px; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/310133/Tailed%20Jay%20Close.jpg" border="0" /></a>े आणि त्यावर अधीक रंग असतात. लाल, गुलाबी, जांभळा, पांढरा, हिरवा आणि काळा हे रंग प्रामुख्याने दिसतात. अर्थातच हे फुलपाखरू अतिशय जलद उडत असल्याने आणि शांत न बसल्यामुळे हे खालचे रंग क्वचीतच दिसतात. याच्या स्पृशा लांब आणि टोकाकडे गोलाकार असतात. डोळे काळे आणि साधारणत: बटबटीत असतात. हे फुलपाखरू जरी सर्व भारतभर दिसत असले तरी सदाहरित आणि दाट जंगलांमध्ये यांचा वावर जास्त असतो. त्याचप्रमाणे संपुर्ण वर्षभर जरी हे फुलपाखरू दिसत असले तरी पावसाळ्यात आणि पावसाळ्यानंतरच्या महिन्यात ती आपल्याला जास्त मोठया प्रमाणावर दिसतात.<br /><br />बऱ्याच वेळेला या जातीचे नर दुसऱ्या नरांचा किंवा इतर फुलपाखरांचा जलद पाठलाग करताना दिसतात. या<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/1600/253986/Tailed%20Jay%20Close%20Up.jpg"><img style="FLOAT: left; MARGIN: 0pt 10px 10px 0pt; CURSOR: pointer" alt="" src="http://photos1.blogger.com/x/blogger/7124/442/320/543385/Tailed%20Jay%20Close%20Up.jpg" border="0" /></a> फुलपाखराची मादी बागेतल्या, रस्त्याकडेच्या उंच अशोकाच्या पानांवर अंडी घालते. ही अंडी वाटोळी आणि हिरवट, पिवळ्या रंगाची असतात. अळी जर्द, गडद हिरव्या रंगाची असते. ल्हान असताना अळी झाडाची कोवळी पाने खाण्यासाठी जास्त पसंद करते. सहसा ही अळी पानाच्या वर बसलेली आढळते. ह्या फुलपाखराचा कोषसुद्धा हिरव्या रंगाचा असतो. मात्र ही अळी परोपजीवी माश्यांचे लक्ष्य बऱ्याचवेळेला ठरते. फुलपाखराच्या कोषातून फुलपाखरू बाहेर यायच्या ऐवजी ह्या माश्याच बाहेर येताना जास्त आढळतात.</div>Vijay Barvehttp://www.blogger.com/profile/07366103189406028872noreply@blogger.com0