Tuesday, December 30, 2008

स्मॉल ग्रीन आऊलेट.
स्किपर ही जात फुलपाखरांची असली तरी त्यांचा एकंदर अविर्भाव हा पतंगासारखा असतो. पतंगासारखेच त्यांचे शरीर जाडसर असते आणि त्यांचे रंग साधारणत: मातकट असतात. यांच्यातील काही जाती पतंगांसारख्याच पंख पसरवून बसतात तर काही जाती मात्र फुलपाखरांसारख्या पंख मिटून बसतात. आज जगात सुमारे ३५०० या जातीची फुलपाखरे आहेत आणि त्यातील ३२१ जातींची फुलपाखरे आपल्याकडे भारतात आढळतात. यांचा वावरसुद्धा भल्या पहाटे किंवा संध्याकाळी उशीरा असतो. काही काही जाती मात्र दिवसासुद्धा उडताना दिसतात. यांचा एकंदर मातकट, मळखाउ रंग, जलद उडण्याची पद्धत आणि अंधाऱ्या वेळी उडण्याच्या सवयीमुळे ही सहसा आढळून येत नाहीत. पण यातील काही काही जाती अगदी सहज दिसतात तर काही काही जाती शोधूनही सापडत नाहीत.
२००६ साली आम्ही "बटरफ्लाय मीट"ला जयरामपूर, अरूणाचल प्रदेश इथे गेलो होतो. पाच दिवसाच्या यशस्वी सभेनंतर आमचे आम्ही जवळच्या नाम्दाफाच्या जंगलात जायला निघालो होतो. मधल्या नदीच्या पाण्याला पावसामुळे जोर होता आणि त्यात आमची जीप सतत दोनदा अडकल्यामुळे आम्ही पुढे जाउ शकत नव्हतो. मुंबईपासून एवढ्या लांब आलो होतो, परत इथे कधी येऊ हे सांगता येत नव्हते, समोर घनदाट जंगल दिसत असून जाता येत नाही याचे राहून राहून वाईट वाटत होते. खिन्न मनाने आम्ही परत येत असताना नदीच्या काठावर एक भलामोठा फुलपाखरांचा थवा चिखलपान करताना आढळला आणि आम्ही आमचे दुख: विसरून छायाचित्रणाला लागलो. यात दुपारची संध्याकाळ कधी झाली हेच कळले नाही. आम्ही आता मात्र प्रसन्न चित्ताने परत निघालो ते दुसऱ्या दिवशी पर त्याच ठिकाणी भेट देण्याचे नक्की करूनच.
दुसऱ्या दिवशी आम्ही सकळी लवकर उठून त्याच ठिकाणी निघालो. मात्र आदल्या दिवशी एवढी फुलपाखरे काही त्या दिवशी नव्हती. तरीसुद्धा काही वेगळ्या जातीची फुलपाखरे, पक्षी दिसले त्यांचे छायाचित्रण करत करत आम्ही पुढे गेलो. दिवसभर असे छायाचित्रण करून संध्याकाळी आम्ही परत फिरलो. बरोबरच्या काही मित्रांना गाडी मिळाल्याने ते पुढे गेले आणि आम्ही दोघे तिघेच मागून चालत येत होतो. सूर्य अस्ताला टेकला होता मात्र अजुनही त्याचा प्रकाश जाणवत होता. एका ठिकाणी अगदी सहज दिसणारी दोन पिवळी फुलपाखरे उड्ताना दिसली, त्यांच्याकडे बघताना जाणवले की त्यांच्या बाजूला काहीतरी वेगळीच हालचाल आहे. मी जवळ जाउन बघितले तेव्हा एक वेगळीच फुलपाखरांची जोडी दिसली. आतापर्यंत अशी फुलपाखरे कधी बघीतलीच नव्हती. त्यांच्या एकंदर अविर्भावावरून कळले की ती स्किपर जातीतली आहेत पण नक्की कोणती जात हे काही ओळखता आले नाही. यामुळे नक्कीच ती जात दुर्मिळ होती. अंधारून आल्यामुळे बॅगेत गेलेले आमचे कॅमेरे फटाफट बाहेर आले आणि म्ही त्यांचे छायाचित्रण सुरू केले. ती अगदी जमीनीवर असल्यामुळे आम्हाला चक्क रस्त्यात लोळण घेउन त्यांचे छायाचित्रण करावे लागत होते. त्यातले एक फुलपाखरू लगेचच उडून वर उंच फांदीवर जाऊन बसले मात्र दुसऱ्याने व्यवस्थीत छायाचित्रण करून दिले. सहसा न आढळणाऱ्या या रंगीत चमकदार फुलपाखराचे नंतर नाव शोधून काढले ते म्हणजे "स्मॉल ग्रीन आऊलेट". संध्याकाळी उशीरा उडण्याच्या यांच्या सवयीमुळे आणि फक्त काही मोजक्या अरूणाचल प्रदेश, सिक्कीम या भागातच आढळणाऱ्या यांच्या सवयीमुळे याचे छायाचित्रण फारसे झाले नव्हते आणि म्हणूनच हे छायाचित्र नुकत्याच प्रसीद्ध झालेल्या श्री. आयझॅक किहीमकर यांच्या "द बुक ऑफ इंडियन बटरफ्लाईज" या संदर्भ ग्रंथात स्किपर या वर्गाच्या प्रमुख पानावर प्रकाशीत झाले आहे.
युवराज गुर्जर.मोबाईल नं. ९८९२१-३८३३८
http://www.yuwarajgurjar.com/

No comments: